یکی از سنت‌های بسیار زیبایی که هر ساله ایرانیان پیش از وارد شدن در سال جدید به آن اهتمام جدی دارند، موضوع گردگیری و پاکیزه کردن اسباب و وسایل زندگی است. در واقع ایرانیان بر این باورند برای اینکه سال پیش رو سال خوب و با برکتی باشد می بایست پیش از آغاز آن غبار و کهنگی را از وسایل زندگی زدود و هر گونه آلودگی را از اسباب زندگی دور کرد، تا اینکه فصل بهار فضای خانه را به طور زیباتری با عطر و رایحه خود پر کند.
این مراسم سنتی و ایرانی در ماه پایانی سال مصادف شده است با ماه مبارک شعبان، ماه با فضیلتی که در آن اعیاد بزرگ شیعیان همچون میلاد با سعادت حضرت امام حسین علیه السلام گنجانده شده است. به همین مناسبت تلاش داریم به یمن و برکت وجود مبارک این امام همام اشاره ای به خانه تکانی قلب و زندگی به سبک امام حسین علیه السلام داشته باشیم :
خانه تکانی و غبارگیری قلب و زندگی به سبک زندگی حضرت امام حسین علیه السلام
1-معطر کردن زندگی با عطر دوستی و محبت أهل بیت علیهم‌السلام
هر چند اهتمام و تلاش برای زیبا سازی اسباب و وسایل زندگی و دور کردن آلودگی از و پیراسته کردن آنها بسیار لازم و ضروری است و موضوعی است که در آیین و فرهنگ اسلامی تأکید و سفارش فراوانی به آن شده است، ولی با اهمیت تر از آن توجه به خانه دل و خانه روح انسان است. یکی از خطرناک ترین آلودگی هایی که می تواند خانه دل را تیره و تار نماید و آثار و تبعات بسیار خطرناک و جبران ناپذیری را برای زندگی انسانی به دنبال داشته باشد، ویروس و آلودگی گناه و نافرمانی خدای متعال است.
امام حسین علیه السلام در طول حیات با برکت و معنوی خود همواره تلاش داشته است که جامعه انسانی را با این ویروس و آلودگی خطرناک آشنا سازد و مردم را از آثار مضر و خطرات آن برحذر دارد. در واقع اگر این ویروس منحوس پای خود را از زندگی انسانها برچیند، آن وقت زیبایی های واقعی روی خوش خود را به قلب و روح انسانها نشان خواهند داد. یکی از راههای بسیار مهم و کاربردی که تأثیر شگفت انگیزی در زدودن این آلودگیها از زندگی دارد، تقویت محبت و دوستی با خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام است. از امام حسین علیه السلام در این زمینه این چنین نقل شده است: «إِنّ حُبّنَا لَتُسَاقِطُ الذّنُوبَ کَمَا تُسَاقِطُ الرّیحُ الْوَرَقَ؛[1] امام حسین علیه السلام فرمود: محبّت ما اهل بیت سبب ریزش گناهان است، چنانکه باد، برگ درختان را مى ریزد.»
2-پوشیدن لباس های نو و پاکیزه از جنس تقوا و پارسایی
از قدیم‌الایام رسم بر این بوده که ایرانیان برای وارد شدن در سال نو، لباس های نو و پاکیزه به تن می کردند و سعی داشتند که علاوه بر زیبایی خانه، خود نیز با پوشیدن لباس های نو و جدید رنگ و بوی تازه ای به خود ببخشند. هر چند پاکیزگی ظاهری و رعایت آراستگی و پرداختن به بهداشت فردی از جمله سفارش های زیبای فرهنگ اسلامی به شمار می آید، ولی با این وجود نوع خاصی از آراستگی و زیبایی ظاهری و باطنی در فرهنگ قرآن و اهل بیت علیه السلام وجود دارد که تمام ابعاد زندگی را در بر گرفته و زیبایی خاصی به زندگی می بخشد.
خدای متعال در قرآن کریم از این لباس زیبا این چنین پرده برداشته است: «یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْآتِکُمْ وَرِیشًا ۖ وَلِبَاسُ التَّقْوَىٰ ذَٰلِکَ خَیْرٌ ۚ ذَٰلِکَ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ؛[2] ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شماست؛ اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکّر (نعمتهای او) شوند!» تقوا حالت خویشتن داری و خود کنترلی است که به انسان این مهارت را می آموزد که وارد در مناطق آلوده نشود، در واقع این مطلب گویای این است که پیشگیری بهتر از درمان است.
از اینرو در منابع روایی نیز شاهد هستیم که از امام حسین علیه السلام در خصوص اهمیت تقوا و پارسایی این چنین نقل شده است: «اُوصِیکُم بِتَقوَى اللّه ِ فَإنَّ اللّه َ قَد ضَمِنَ لِمَنِ اتَّقاهُ أن یُحَوِّلَهُ عَمّا یَکرَهُ إلى مایُحِبُّ ویَرزُقَهُ مِن حَیثُ لایَحتَسِبُ؛[3]شما را به تقواى الهى سفارش مى کنم ؛ زیرا خدا ضمانت داده کسى را که تقواى الهى پیشه سازد ، از آنچه ناخوش مى دارد ، به آنچه خوش مى دارد انتقال دهد ، و از جایى که گمان نمى برد، روزى اش دهد.»
یکی دیگر از خصوصیات و شاخص های بسیاری مهمی که در سبک زندگی دینی در آغاز سال جدید باید به آن اهتمام جدی داشت، روشن کردن چراغ حیا و ادب در زندگی است.
3-زدون آلودگی و سیاهی کینه و دشمنی از خانه دل
سال نو فرصتی برای رویش های جدید است. فرصتی برای زنده شدن و یک آغاز جدید است. چه بسیار افرادی که در زندگی روز مره ی خود به واسطه دلایل پوچ و بی ارزش تخم کینه و دشمنی نسبت به نزدیکان و اطرافیان را در دل و روح خود پرورش داده اند، موضوع بسیار خطرناکی که می تواند آثار شوم و خطرناک مادی و اخروی را برای زندگی انسان به دنبال داشته باشد. از این رو برای نجات قلب و دوری از تاریک شدن خانه دل، باید با این بیماری خطرناک مبارزه کرد و اجازه رشد و نمو به این ویروس مرگبار را در زندگی مادی و معنوی خود نداد.
شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام با بهره گیری از سبک زندگی امام حسین علیه السلام تلاش می کنند روح انسان دوستی، مهرورزی، و خیر خواهی را در زندگی خود تقویت نمایند و هر گونه دشمنی نسبت به برادران دینی را از قلب خود بیرون نمایند، کما اینکه این موضوع را به خوبی می توان در فرهنگ روایاتی که از امام حسین علیه السلام در منابع روایی به یادگار مانده نیز مشاهده کرد: «إنَّ شیعَتَنا مَنْ سَلِمَتْ قُلوبُهُمْ مِنْ کُلِّ غِشٍّ وَغِلٍّ وَدَغَلٍ؛[4]بى گمان شیعیان ما، دل هایشان از هر خیانت، کینه، و فریبکارى پاک است.»
در واقع می توان این چنین بیان داشت که بر اساس معارف و فرهنگ قرآن، جامعه دینی تنها نسبت به دشمنان دین خشن و سرسخت است و نسبت به یکدیگر رئوف و مهربان می باشند،[5] «وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فی قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحیمٌ؛[6] (همچنین) کسانى که بعد از آنها [بعد از مهاجران و انصار] آمدند و مى گویند: «پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشى گرفتند بیامرز، و در دلهایمان حسد و کینه اى نسبت به مؤمنان قرار مده! پروردگارا، تو مهربان و رحیمى!»
4-آراستن زندگی با بلورهایی از نوع دوستی و مواسات
زیبا کردن زندگی با مهارت مواسات و نوع دوستی و زدودن غم و گرفتاری از زندگی دیگران یکی دیگر از ویژگی هایی است که عاشقان و محبان امام حسین علیه السلام زندگی خود را با آن آرسته اند. در واقع این دسته افراد با تبعیت و پیروی از امام خود بر این باورند که انسان تنها نباید به دنبال فراهم کردن رفاه و آسایش خود بوده و از نزدیکان و اطرافیان خود غافل باشد به همین جهت در آغاز سال جدید تمام همت و تلاش خود را به کار می برد که با هر آنچه در دست دارد گره ای از کار و گرفتاری همنوعان خود باز نموده و مایع شادی آنها در زندگی شود. در اهمیت این رویه اخلاق مدارانه در سبک زندگی امام حسین علیه السلام نقل شده است: «مَنْ نَفّسَ کُرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرّجَ اللّهُ عَنْهُ کُرَبَ الدّنیَا وَ الاخِرَةِ؛[7]هرکه گرفتارى مؤمنى را برطرف کند، خداوند گرفتاریهاى دنیا و آخرتش را برطرف مى کند.»
5-روشن کردن چراغ حیا و ادب در خانه دل
یکی دیگر از خصوصیات و شاخص های بسیاری مهمی که در سبک زندگی دینی در آغاز سال جدید باید به آن اهتمام جدی داشت، روشن کردن چراغ حیا و ادب در زندگی است. علمای لغت در معرفی این کلید واژه این چنین بیان داشته اند: «حیا» در لغت به مفهوم شرمساری و خجالت است که در مقابل آن «وقاحت» و بی‌شرمی قرار دارد.[8]علما و دانشمندان علم اخلاق نیز در توصیف و تبیین حیا به این نکته اشاره کرده اند که حیا مهارتی است که مانع می شود انسان خود را به امور پست و نا مناسب آلوده نماید.[9] در واقع اگر انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود متوجه حضور خدای متعال در کنار خود می شد به طور قطع شرم می کرد که در برابر او وارد در مناطق ممنوعه شده و هیچ گاه غبار گناه و آلودگی صفحه قلب و روح او را تاریک و سیاه نمی کرد.
یکی از علل و عوامل مهمی که موجب غبار دل می شود، ضعف در این شاخص اخلاقی است. اگر سبک زندگی امام حسین علیه السلام را مورد دقت و توجه قرار دهیم به خوبی متوجه این شاخص ارزشمند می شویم که چگونه در زندگی مبارک ایشان تجلی یافته است. البته حیا و ادبی که ایشان در زندگی از آن بهره مند بودند در قالب الفاظ و عبارات قابل تبیین نیست. کما اینکه در منابع روایی از پیامبر اعظم صلوات الله علیه این چنین نقل شده است: «کَانَ الْحَیَاءُ صُورَةً لَکَانَ الْحُسَیْن؛[10]حضرت در ذیل برشمردن فضایل مولا امیرالمؤمنان علیه السلام ، به فضیلتی از فرزندش امام حسین علیه السلام اشاره می‌کند که دنیایی معنا در آن نهفته است. ایشان می‌فرمایند: اگر حیا می‌توانست به‌صورت انسانی مجسم شود آن صورت انسانی، کسی جز حسین نبود.»
پی نوشت ها:
[1]. شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام، ج1، ص163.
[2]. سوره مبارکه اعراف، آیه 26.
[3]. تحف العقول، ص240.
[4].علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج65، ص156.
[5]. سوره مبارکه، فتح آیه 29.
[6]. سوره مبارکه حشر، آیه10.
[7]. حلوانى، حسین بن محمد بن حسن بن نصرT نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص82 .
[8]. ر.ک: ابن منظور: لسان العرب، ج 8، ص 51؛ مفردات الفاظ القرآن، ص 270، و ابن اثیر: نهایه، ج 1، ص 391.
[9]. ر.ک: ابن مسکویه: تهذیب الاخلاق، ص 41؛ طوسی:اخلاق ناصری، ص 77.
[10]. مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة، ص136.
