خواندن چه سوره‌هایی در شبهای قدر فضیلت دارد؟
شب قدر از مهم‌ترین شبهای ماه‌های هجری قمری است؛ ثواب و فضلیت عبادات اعمال نیک در این ماه هزار برابر ماه دیگر است، اعمال بسیاری به شبهای قدر اختصاص دارد؛ قرائت قرآن و خواندن سوره‌های قرآنی دارای فضلیت و ثواب زیادی است.
در این شب اعمالی همچون غسل، شب زنده داری، خواندن زیارت امام حسین علیه السلام، خواندن ۱۰۰ رکعت نماز و دعای جوشن کبیر، توبه، قرآن به سرگذاشتن و تلاوت قرآن کریم سفارش شده است، اما در این میان تلاوت قرآن کریم به ویژه خواندن سوره‌های مبارکه «یس، روم، دخان و عنکبوت» و همچنین تلاوت هزار بار سوره مبارکه «قدر» مورد تأکید بسیاری قرار دارد.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «هر کس سوره عنکبوت و روم را در شب بیست و‌سوم ماه رمضان تلاوت کند به خدا سوگند که او اهل بهشت است و هرگز کسى را از این سخن استثنا نمی‌کنم و ترس آن ندارم که خداوند بر سوگند من گناهى نویسد و به راستى، این دو سوره را نزد خدا جایگاه رفیعی است.
با چه اعمالی فضیلت شب قدر را درک کنیم؟
همچنین امام صادق علیه السلام می‌فرماید: رمضان بهترین ماه است و قلب ماه رمضان، شب قدر است.
پیامبر صلوات الله علیه نیز فرموده اند: شب قدر، سَروَر شب‌هاست.
بنا بر منابع روایی و فقهی، روز‌های قدر نیز همانند شبهای آن با فضیلت‌اند؛ در برخی از روایات آمده است که فاطمه سلام الله علیها سرّ شب قدر است هر کس منزلت فاطمه سلام الله علیها را درک کند، شب قدر را درک کرده است.
وقوع برخی حوادث همانند شهادت امام علی علیه السلام در دهه سوم ماه رمضان، بر اهمیت این شبها، نزد شیعیان افزوده است و آنان در این شب در کنار اهتمام به اعمال مستحب مخصوص این شبها، برای آن امام نیز سوگواری می‌کنند.
فضیلت خواندن سوره قدر
خواندن قرآن و سوره‌های قرآنی از آنجایی که کلام وحی و الهی است دارای فضیلت و ثواب بسیاری است و آثار و برکت زیادی به همراه دارد؛ سوره قدر نیز دارای جایگاه مهمی در میان سوره‌های دیگر است؛ در باره ثواب و فضیلت خواندن سوره قدر در شبهای قدر روایات و احادیث بسیاری وجود دارد؛ به برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
امام صادق علیه السلام در سخنانی در خصوص فضلیت و ثواب خواندن سوره قدر می فرمایند: هر که سوره قدر را در نماز واجبی از واجباتش قرائت کند، منادی از طرف خدا او را صدا زند که‌ای بنده خدا گناه گذشته تو بخشیده شد، عمل را از سر بگیر.
امام جواد علیه السلام فرمود: هرکسی که سوره قدر را در هر روز و شب هفتاد و شش بار بخواند؛ خداوند برای او هزار فرشته می‌آفریند که ثواب خواندن این سوره را سی و شش هزار سال بنویسند و خداوند استغفار این ملائکه را مضاعف می‌کند.
امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: هرکس سوره قدر را بخواند و آوازش را هنگام خواندن آن بلند کند مانند کسى است که شمشیر در راه خدا کشیده، و هرکس آن را آهسته بخواند مانند کسى است که در راه خدا در خون خود بغلطد، و هرکس ده بار آن را بخواند به اندازه هزار گناه از گناهانش آمرزیده شود.
نماز شب قدر چگونه خوانده می‌شود؟
نماز شب قدر یا نماز هفت قل هو الله نمازی است مستحبی که خواندن آن در شبهای قدر سفارش شده است.
نماز شب قدر دو رکعت است. در هر رکعت بعد از سوره حمد، نمازگزار باید هفت بار سوره توحید را بخواند و بعد از تمام شدن نماز هفتاد مرتبه ذکر «استغفر الله و اتوب الیه» را تکرار کند. به علت تکرار هفت‌باره سوره توحید در این نماز این نماز به نماز هفت قل هو الله مشهور شده است.
شیخ عباس قمی در مفاتیح این نماز را از علامه مجلسی نقل کرده است. علامه مجلسی نیز در کتاب زاد المعاد بدون ذکرِ سند، حدیثی از پیامبر اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه نقل کرده است که بر اساس آن حدیث هر کس نماز شب قدر را بخواند و هفتاد مرتبه ذکر استغفار را بگوید، پیش از آنکه از جای خود برخیزد خداوند خود و والدینش را مورد مغفرت قرار می‌دهد و خداوند گروهی از ملائکه را مأمور می‌کند تا برای او حسنه بنویسند و نیز فرشته‌ای که برای او در بهشت درخت بکارد و قصر بنا کند.
ذکر معروف شب قدر
ذکر معروف شب قدر بخشی از اعمال شب قدر دعایی است که در ادامه می آید از امام زین العابدین علیه السلام روایت است که این ذکر معروف را شب ها می خوانده اند.
«اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءا أَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَی نَفْسِی وَ أَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتِی وَ قِلَّهِٔ حِیلَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَهِٔ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِٔ وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیا لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِسا مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّهٍٔ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَهٍٔ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ»
خدایا شام کردم درحالی که برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم، که برای خویش سود و زیانی را به دست ندارم،و نمی توانم از خود پیش‌آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می دهم، و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره‌ام اعتراف می کنم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن، و آنچه را به من عنایت فرموده‌ای کامل ساز، که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام. خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودی، و نه فراموش کننده احسانت، در آنچه عطایم نمودی، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانی طولانی گردد، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایی.
این دعا را کفعمی از امام زین العابدین علیه السّلام روایت کرده که در این شبها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود می خواندند، و علاّمه مجلسی فرموده: «بهترین اعمال در این شبها، درخواست آمرزش و دعا است، برای حوایج دنیا و آخرت خود، و پدر و مادر و خویشان، و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان‌که زنده اند، و چه آنان‌که از دنیا رفته اند، و خواندن اذکار، و صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السّلام به هر اندازه که بتواند.»
در بعضی از روایات وارد شده: دعای جوشن کبیر را در این سه شب بخواند… روایت شده که خدمت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله عرض شد: اگر شب قدر را یافتم، از خدای خود چه بخواهم؟ فرمود: عافیت.
