یکی از زیارت‌های سوزناک که برای سیدالشهدا علیه‌السلام مطرح است، زیارت «ناحیه مقدسه» می‌باشد. این زیارت‌نامه بنا به نقل مشهور از جانب حضرت حجت علیه‌السلام صادر و توسط یکی از نائبان خاص امام زمان علیه‌السلام نقل شده است. «ناحیه مقدسه» اصطلاحی است که شیعیان، از زمان امام هادی علیه‌السلام تا پایان غیبت صغری برای اشاره به امام معصوم علیه‌السلام استفاده می‌کردند (1).
نگاه امام زمان (عج) به عاشورا
امام زمان علیه‌السلام با چشمان نافذ خود لحظه به لحظه عاشورا و صحنه‌های آن روزها را مشاهده کرده است. سوز عطش و سوزش سیلی و تازیانه‌هایی که بر اهل بیت علیهم‌السلام روانه شد را لمس کرده و محرم را با چشمش دیده است. و این گونه است که خطاب به جدشان می‌فرماید: «صبح و شب بر تو گریه می‌کنم. اگر دیگران فقط دهه محرم گریه می‌کنند، من صبح و شب بر تو گریه می‌کنم و اگر اشکم تمام شود برای تو خون گریه می‌کنم».
فضایل یاران امام حسین (ع)
اصحابی که امام حسین علیه‌السلام درباره‌شان فرموده است: «انی لا اعلم اوفی و لا خیراً من اصحابی» (من یارانى باوفاتر و بهتر از اصحاب خود سراغ ندارم). ایشان در بیانی در رابطه با گریه بر جدّ بزرگوارشان می‌فرمایند: «هر کس در مجلس جدّ غریبم حسین علیه‌السلام بعد از گریه بر مصائب او برای من و نزدیک شدن فرجم دعا کند، من هم برای او دعا می‌کنم» (2).
عمق فاجعه کربلا در زیارت‌نامه ناحیه مقدسه
وقتی زیارت ناحیه مقدسه را می‌خوانیم، می‌بینیم که هیچ زیارتی مثل این زیارت‌نامه عمق فاجعه کربلا را بیان نکرده است. زیارت‌نامه‌ای که در عین مرثیه بودن و سوزناکی‌اش، مسئولیت آفرین و حرکت‌ساز است.
بیشتر بخوانید:بررسی قیام عاشورا…
سلام بر شهدای کربلا
سرآغازش با سلام است؛ سلام بر ۲۳ تن از انبیاى الهى علیهم‌السلام و چهارتن از اصحاب کساء و اعتراف به مقامات و فضایل آنان. سلام می‌کند به سیدالشهداء، آن هم به شکل جزئی؛ چنانچه بر خلاف زیارت‌های دیگر که به طور کلی به امام حسین علیه‌السلام سلام می‌کنند، در این زیارت‌نامه گاهی با ذکر نام و فضائل و عملکرد حضرت و گاهی بر تک تک اعضای ایشان بیان شده است:
- «السلام على الشیب الخضیب: سلام بر محاسن به خون خضاب شده».
- «السلام على الخدّ التریب: سلام بر گونه خاک‌آلود».
- «السلام على الثغر المقروع بالقضیب: سلام بر لبى که با نى زده شد».
- «السلام على الرأس المرفوع: سلام بر سرى که بالاى نیزه شد».
- «السلام على الاجساد العاریه فى الفلوات: سلام بر اجسادى که برهنه در بیابان رها شد».
سلام بر اصحاب و یاران باوفا
قسمتی از این سلام‌های حضرت یاران و اصحاب سیدالشهداء علیه‌السلام را دربر می‌گیرد. اصحابی که امام حسین علیه‌السلام درباره‌شان فرموده است: «انی لا اعلم اوفی و لا خیراً من اصحابی». یارانی که امام زمان علیه‌السلام به بیان و توصیف ویژگی‌های آنان در این زیارت‌نامه پرداخته تا برای ما یادآوری شود که چه ویژگی در این یاران باوفا باعث عاقبت به خیریشان شده است. کسانی که با تمام جان و توانشان پای امام و مولایشان ایستادند:
- «السلام على النفوس المصطلمات: سلام بر بدنهاى به زنجیر کشیده شده».
- «السلام على الارواح المختلسات: سلام بر روحهاى به پنهانى برده شده».
- «السلام على الاجساد العاریات: سلام بر پیکرهاى عریان».
- «السلام على الجسوم الشاحبات: سلام بر جسمهاى نحیف و رنگ باخته».
- «السلام على الابدان السلیبه: سلام بر بدنهاى جامه ربوده».
- «السلام على المجدلین فى الفلوات: سلام بر جنگاوران بیابان».
- «السلام على النازحین عن الاوطان: سلام بر دورافتادگان از وطن».
دلایل قیام سیدالشهداء (ع)
امام زمان علیه‌السلام به علل و عواملی که منجر به قیام سیدالشهداء علیه‌السلام شده اشاره می‌کند. «حتى اذا الجور مَد باعَهُ، واسفر الظلمُ قِناعه و دَعَا الغى اَتباعه و انت فى حرم جدک قاطن و للظالمین مباین: تا آنگاه که ظلم و بیداد دست از آستین بیرون آورد و با سلاح به میدان آمد و گمراهان در ضلالت خود غرق شدند. در حالى که تو در حرم جدت ساکن و از ستمگران دورى گزیده بودى».
اهمیت قیام امام حسین (ع)
«ثم اقتضاکَ العِلْم للانکار، و لِزَمکَ ان تجاهد الفجار، فَسِرْتَ فى اولادک و اهالیکَ و شیعتک و موالیک…: آنگاه که موقعیت مقتضى گردید، پرچم مخالفت برداشتى و با مخالفان کارزار کردى، با فرزندان و خاندان و پیروان و دوستان به راه افتادى و با حکمت و پند و اندرزهاى نیکو به سوى خداوند خواندى و به بر پا داشتن حدود و فرمانبرى از معبود امر نمودى و از پلیدى و سرکشى بازداشتی و با ظلم و ستم مقابله کردى».
پایان اسلام در حکومت یزید
حضرت در بیانی اوضاع را به گونه‌ای توصیف می‌کنند که در زمانه‌ای که این فرد (یزید) بخواهد سر کار آمده و حکومت داشته باشد، در این شرایط باید فاتحه اسلام را خواند. او بر خلاف پدرش معاویه، چهره نفاق گونه مخالفت با اسلام و ظلم بر جامعه را در طی کرده است. به طوری که علناً بر آداب اسلامی هتک حرمت کرده و به حدود مردم تعدّی می‌کند. و با ترسیم چنین شرایطی قیام علیه او را الزامی می‌داند.
به طوری که داریم مسعودی، تاریخ‌نگار معروف اهل سنت می‌نویسد: سیره یزید همان سیره فرعون و فرعونیان است حتی گاهی بدتر و ظالمانه‌تر چنانچه فرعون در میان مردم عادلانه‌تر از یزید رفتار می‌کرد (3).
امام حسین علیه‌السلام در مسیر مکه در کربلا بارها به این نکته اشاره کردند که تا زمان قبل از یزید؛ گناه، شرابخواری، فساد و اعمال منافی با عفت به شکل مخفیانه انجام می‌شد اما با آمدن یزید این رفتارها باز به شکل جاهلیت برگشت و علناً از انجام این رفتارها باکی وجود نداشت.
توصیف صحنه‌های کربلا
در قسمتی از این زیارت به توصیف صحنه‌های کربلا پرداخته می‌شود؛ توصیفی که با شنیدن آن اشک و غم و اندوه را بر دل‌ها می‌نشاند. «و الشمر جالس على صدرک، و مولغٌ سیفه على نحرک، قابض على شیبک بیده، ذابح لکِ بمُهَندِهِ. در حالى که شمر بر روى سینه‌ات نشسته و شمشیرش را بر گودى زیر گلوى تو فرو برده و محاسنت را با دستش گرفته بود، سرت را با شمشیر خود برید!»
کشتن اسلام با کشتن امام حسین (ع)
حضرت حجت علیه‌السلام بازتاب این جنایات را مساوی با کشتن اسلام معرفی می‌کنند: «واى بر سرکشان گنهکار! به کشتنت اسلام را کشتند و نماز و روزه را بیهوده و مهمل گذاشتند. سنت‌ها و احکام را شکستند و پایه‌هاى ایمان را نابود کردند. آیات قرآن را تحریف و در فساد و دشمنى سخت تلاش نمودند… کتاب خدا رها شد و به حق خیانت گردید».
«وفقد بفقدک التکبیر والتهلیلُ والتحریم والتحلیلُ والتنزیل والتأویلُ وظهر بعدک التغییر والتبدیلُ والالحاد والتعطیلُ والاهواء والاضالیلُ والفتن والاباطیل: با رفتن تو، الله اکبر، لااله الاالله، حرام و حلال، تنزیل و تأویل از میان رفت. پس از تو تغییر، تبدیل، بى دینى، کفر، خواهشهاى نفسانى، گمراهى‌ها، آشوبها، بیهودگى‌ها و باطلها آشکار شد.»
1- دانشنامه امام حسین(ع)، ج۱۲، ص۲۷۱
2- مکیال المکارم، ج1، ص386
3- الکامل فی التاریخ، ابن اثیر،ج4،ص 103
منابع:
مقاله “سیری در زیارت ناحیه مقدسه” نوشته محمدرضا فؤادیان
سایت ویکی شیعه
دانشنامه امام حسین(ع)،ج2
مقاله “عوامل قیام امام حسین علیه السلام در زیارت ناحیه مقدسه”؛ نوشته حسینی باقر آبادی، سید عباس که در شماره 147 مجله مبلغان چاپ شده است.
