حضرت علی اکبر (ع) فرزند ارشد امام حسین علیه السلام و لیلا – دختر میمونة بنت ابی سفیان حرب – است. ایشان با آن که امام نبود و ظرفیت وجودی اش به اندازه امام حسین (ع) نمی رسید، اما دارای فضایل اخلاقی بود که او را به الگویی دوست داشتنی در میان جوانان مبدل ساخته است. جوانان با پیروی از فضایل اخلاقی ایشان می توانند راه سعادت و رستگاری را بپیمایند. فضایل اخلاقی حضرت علی اکبر (ع) را با استناد به واقعیات تاریخی و روایات معتبر بررسی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فضایل اخلاقی حضرت علی اکبر (ع) دلالت بر عظمت و بزرگواری آن حضرت (ع) به عنوان شبیه ترین فرد در اخلاق به رسول خدا (ص) و یک الگوی محبوب و حماسه ساز دارد.
جوانان امروز در جوامع اسلامی نیازمند الگویی محبوب هستند که از آن الگوبرداری کنند. از ایـن رو امـروزه نیاز به الگویی شایسته و بایسته در تمامی سطوح احساس می شود. اما هر الگویی شایسته پیروی نیست. بلکه آن الگو باید تمامی ابعادِ رفتاری اش با دین اسلام هم خوانی داشته باشد. یکی از ایـن الگـوهای شایسته، حضرت علی اکبر(ع) فرزند بزرگوار امام حسین(ع) است. ایشان از نظر فضایل اخلاقی، در اوج بزرگی بود. او به رغم امام نبودن، فضایلی داشت که به واقع او را از زمینیان جدا ساخته بود. حضرت علی اکبر(ع) از اسـتوانه های اصـلی واقـعۀ عاشورا در سپاه امام حسین(ع) بـود. ایـشان بـر حق مداری و دفاع از اسلام تا پای جان تأکید کرد و با شهادت خویش فضایل اخلاقی بسیاری را برای آیندگان به ودیعه گذاشت.
آدمی در درازای زندگی خـود فـرصت هایی انـدک دارد که باید آن ها را با ارزش بشمارد. چرا که او تـنها یـک بار در این گیتی زندگی می کند. از این رو برای همان یک بار که دیگر برنمی گردد، باید یک الگوی بایسته اخلاقی برگزیند که بـا آن بـه سـرمنزل مقصود برسد. از همین رو نوشتار حاضر می کوشد در این مجال کوتاه، بـه سبب شایستگی و بایستگی حضرت علی اکبر(ع) او را به عنوان یک الگوی برتر به جامعه اسلامی پیشکش کند.
چند ویژگی حضرت علی اکبر علیه السلام
طاووس بهشتیان و امام زمان (عج)
در توصیف عظمت حضرت علی اکبر (ع) همین بس که طاووس بهشتیان و امام زمان (عج) زائر اوست. و در رثای او چنین سخن می‌گوید: «سلام بر تو ای علی اکبر، اول فدایی از بهترین نسل ابراهیم خلیل. شهادت می‌دهم که تو از هر کس اولی به خدا و رسولش هستی و خداوند ما را به زیارت تو و رفاقت جد و پدر، عمو، برادر و مادر مظلومه‌ات، موفق بدارد. من از دشمنان و کشندگان تو بیزارم و از خداوند می‌خواهم با تو در نعیم ابدی بوده و همیشه از دشمنانت دور باشم. سلام و رحمت خدا بر تو باد.» (بحارالانوار، ج۹۸، ص۲۶۹ «زیارت ناحیه مقدسه»)
شبیه‌ترین مردم به پیامبر (ص)
علی اکبر (ع) تجدید نسخه‌ای از وجود خاتم انبیاء بر آفاق بود و از این‌رو آن حضرت را «أشبَهُ النّاسِ خَلقاً و خُلقا و مَنطِقاً بِرَسولِ. (مقتل الحسین (ع)، خوارزمی، ج٢، ص٣٠؛ لهوف، ص۶۷) از نظر صورت، سیرت و سخن گفتن، شبیه‌ترین مردم به پیامبر» میدانند. از این کلام در می یابیم که حضرت علی اکبر (ع) از رسول خدا سه ویژگی خَلق، خُلق، و منطق را به ارث برده‌اند.
حضرت علی اکبر (ع) وارث صفت خَلق رسول الله (ص)
بی‌تردید پیامبر اکرم (ص) از نظر جمال و زیبایی، بهترین فرد جامعه بوده است و زیباترین حسن جمال را دارا بوده است. نقل کرده‌اند که کسی بهتر و زیباتر از رسول الله (ص) ندیده بود. گویا خورشید در صورت مبارکش نمایان بود. (فتح الباری، ج۶، ص۵۷۳) همچنان که مرحوم طبرسی در معرفی رسول خدا از قول هند بن ابی هاله چنین می‌گوید: پیامبر (ص) بسیار بزرگوار و با شخصیت بود، چهرهاش چون ماه شب چهاردهم می‌درخشید، رنگ رخسارش روشن و شاداب و پیشانیش گشاده و بلند بود، ابروانی کمانی و ظریف و پیوسته داشت محاسنی انبوه داشت و گونهای صاف، چشمانش سیاه و …، دندان‌هایش سپید و زیبا و از هم گشاده بود. (مکارم الأخلاق، ص۱۲) علی اکبر (ع) نیز حسن جمال و زیبایی را از پدر بزرگ خود به ارث برده بود.
وارث صفت خُلق پیامبر (ص)
خداوند متعال که همه چیز در برابر او کوچک و ناچیز است، خلق و خوی پیامبر (ص) را در قرآن کریم، چنین توصیف میکند: «وَإِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ؛ (سوره قلم، آیه ۴) و به راستی تو اخلاق عظیم و برجستهای داری.» پیامبر که تربیت یافته ذات ربوبی بوده باید دارای چنین اخلاق پسندیده‌ای باشد چنان که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَدَّبَ نَبِیَّهُ فَأَحْسَنَ أَدَبَهُ فَلَمَّا أَکْمَلَ لَهُ الْأَدَبَ قَالَ- إِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیم؛ (کافی، ج۱، ص۲۶۶) خداوند عزوجل پیامبرش را تربیتی نیکو کرد؛ چون تربیت او را تکمیل نمود فرمود: و به راستی تو اخلاق عظیم و برجستهای داری.»
اگر پیامبر قله‌های اخلاق را فتح نکرده بود هرگز نمی‌فرمود: «إنَّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأَخلاق؛ [مجمع البیان، ج۱، ص۵۰۰] من برای تکمیل ارزش‌های اخلاقی مبعوث شدم.» وجود مقدس علی اکبر (ع) نیز این ویژگی منحصر به فرد را از پدر بزرگ خویش به ارث برد و صاحب خُلق عظیم گشت.
علی اکبر (ع) وارث صفت منطق پیامبر (ص)
برخورد مناسب رسول الله (ص) با اطرافیان که ثمره تفکر سلیم است، از جمله آموزه‌های اسلام است. پیامبر اکرم (ص) بهترین الگوی عملی در این مساله مهم هستند. با تأمّل در تاریخ اسلام و روایات، به این امر مهم در حیات رسول گرامی اسلام (ص) پی می‌بریم. اما خداوند متعال در قرآن کریم درباره منطق نبوی توصیفی دارد که هر کسی را توانایی دست‌یابی به چنین منطقی نیست. «وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی، (سوره نجم، آیه ۳) و هرگز از روی هوای نفس سخن نمیگوید.»
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه چنین می‌نگارد: «مقصود از کلمه «هوی» هوای نفس و رأی و خواسته آن است. جمله «ما ینطق» مطلق است و در آن نطق، به طور مطلق نفی شده است. مقتضای این اطلاق آن است که هوای نفس از مطلق سخنان پیغمبر (ص) نفی شده باشد.» (المیزان، ج۱۹، ص۲۷) حضرت علی اکبر (ع) این صفت ویژه را نیز از خاتم الانبیاء به ارث برده و صاحب نطقی مبرّا از هوای نفسانی بود.
مقام والای حضرت علی اکبر (ع) از منظر سیدالشهدا (ع)
این که امام حسین (ع) فرزندش حضرت علی اکبر (ع) را از سه منظر(خَلق، خُلق و منطق) به رسول خدا (ص) تشبیه میکند، حاکی از مقام والای حضرت علی اکبر (ع) است که زبان از توصیف آن لال، قلم از نگارش آن شکسته و کُمیت عقل آدمی از درک حقیقت آن لَنگ است.
به یاد فضایل والای حضرت علی اکبر (ع)، اکنون زمان آن رسیده است تا با برگزاری یک جشن خانگی، ارزش‌های اخلاقی و الگوی پاک ایشان را در دل‌های خود زنده نگه دارید. با گردهمایی خانواده و عزیزان، می‌توانید فضایی گرم، صمیمی و پر از امید ایجاد کنید و یادآور نمونه‌ی برجسته اخلاق و ایثار در زندگی خود شوید.
جهت برگزاری جشن خانگی کلیک کنید
