حضرت عباس که بود؟
حضرت عباس (علیه‌السلام)، فرزند امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) و ام‌البنین (سلام‌الله‌علیها)، برادر حضرت امام حسین (علیه‌السلام) و از بزرگ‌ترین شخصیت‌های کربلاست. زندگینامه حضرت ابوالفضل علیه السلام سرشار از وفاداری، شجاعت و ایمان است که به همین دلیل به عنوان «قمر بنی‌هاشم» (ماه خاندان هاشم) شناخته می‌شود و در فرهنگ شیعه، نماد ایثار، وفاداری و برادری است.
حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام) در واقعه کربلا علمدار لشکر امام حسین (علیه‌السلام) بود. او تا آخرین لحظه از امام زمانش دفاع کرد و حتی زمانی که برای آوردن آب به خیمه‌ها رفت، در راه بازگشت، دستان مبارکشان را از دست دادند اما مشک آب را رها نکرد تا آب را به خیمه‌ها برساند. سرانجام در کنار نهر علقمه، مظلومانه به شهادت رسیدند.
تولد حضرت ابوالفضل (ع)
تولد حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام) در روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجری قمری است. ایشان در شهر مدینه متولد شدند. پدر بزرگوارش امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) و مادرش بانوی فداکار و باایمان، ام‌البنین (سلام‌الله‌علیها) بودند. تولد حضرت عباس (علیه‌السلام) نه‌تنها برای خاندان علوی، بلکه برای تمام محبان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مژده‌ای بزرگ بود؛ چراکه این مولود مبارک، بعدها به یکی از درخشان‌ترین چهره‌های تاریخ اسلام و کربلا تبدیل شد.
از همان آغاز، حضرت علی (علیه‌السلام) نشانه‌هایی از آینده درخشان او را در چهره‌اش دید و با نگاهی پدرانه و تربیتی، او را برای روزی بزرگ آماده ساخت؛ روزی که در کربلا، وفاداری‌اش به امام زمانش را با خون خود امضا کرد.
نام و نسب ثبت شده در زندگینامه حضرت ابوالفضل
نام مبارک حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام)، عباس است؛ فرزند امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) و فاطمه بنت حزام، بانویی از خاندان دلیر و نجیب بنی‌کلاب که بعدها با نام ام‌البنین (سلام‌الله‌علیها) شناخته شد. حضرت عباس (علیه‌السلام) در سال ۲۶ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود. نسب او از سوی پدر به پیامبر اسلام (صلى‌الله‌علیه‌وآله) می‌رسد و از سوی مادر، به خاندان بزرگی که به دلاوری و وفاداری در میان عرب شهرت داشتند.
مادر حضرت ابولفضل (ع) کیست؟
مادر حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام)، بانویی بزرگوار به نام فاطمه کلابیه است که بیشتر با عنوان حضرت ام‌البنین (سلام‌الله‌علیها) شناخته می‌شود. او از خاندان بافضیلت و شجاع بنی‌کلاب بود و به‌دلیل ایمان، ادب، و وفاداری‌اش به اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، جایگاه بسیار والایی در میان شیعیان دارد.
حضرت ام‌البنین پس از شهادت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، به همسری امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) درآمد و بزرگ‌ترین فرزندشان حضرت عباس (علیه‌السلام) بود. تربیت این فرزند برومند در دامان چنین مادری، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت باوفا، و شجاع حضرت عباس (علیه‌السلام) داشت.
کنیه و القاب حضرت عباس (ع)
در زندگینامه حضرت عباس بن علی (علیه‌السلام)، برادر وفادار امام حسین (ع)، شخصیتی است که در تاریخ اسلام با ویژگی‌هایی چون ایثار، شجاعت و وفاداری جاودانه شده است. یکی از جلوه‌های احترام و عظمت ایشان، کنیه‌ها و القابی است که مردم و تاریخ‌نگاران برایش برگزیده‌اند.
کنیه‌ها
مشهورترین کنیه حضرت عباس (علیه‌السلام)، «ابوالفضل» است؛ به‌معنای پدر فضل و کرامت. این کنیه، هم به دلیل نام یکی از فرزندان ایشان به‌کار می‌رفت و هم به‌دلیل وجود سرشار از فضیلت و بزرگواری در شخصیت ایشان. از دیگر کنیه‌های ایشان می‌توان به «ابوالقاسم» اشاره کرد.
القاب در زندگینامه حضرت ابوالفضل
در زندگی نامه حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام) به دلیل ویژگی‌های بی‌نظیرش در میدان نبرد، وفاداری، شجاعت و ادب، القاب متعددی دارد. مهم‌ترین این القاب عبارت‌اند از:
| لقب | معنا / دلیل شهرت |
|---|---|
| باب‌الحوائج | به‌معنای «دروازه برآورده شدن حاجات»؛ زیرا مردم در طول تاریخ به ایشان توسل کرده‌اند. |
| قمر بنی‌هاشم | به‌معنای «ماه خاندان هاشمی»؛ به دلیل جمال و درخشش ظاهری و معنوی حضرت. |
| علمدار کربلا | چون پرچم‌دار سپاه امام حسین (علیه‌السلام) در روز عاشورا بود. |
| سقا | به‌خاطر تلاش‌هایش برای آوردن آب از فرات برای اهل حرم. |
| عبد صالح | از القاب توصیفی حضرت عباس (علیه‌السلام) به‌معنای «بنده شایسته خدا». |
| حامل اللواء | به‌معنای «پرچم‌دار»؛ تأکیدی دیگر بر نقش حضرت در روز عاشورا. |
| شهید باوفا | به‌دلیل وفاداری کامل تا لحظه شهادت در راه امام حسین (علیه‌السلام). |
چهره و اخلاق حضرت عباس (ع)
حضرت عباس (علیه‌السلام) از نظر چهره مردی بسیار زیبا و باوقار بود؛ به گونه‌ای که در میان یاران امام حسین (علیه‌السلام) به عنوان نمونه‌ای از جمال و وقار شناخته می‌شد. چشمان نافذ و محکم، قامتی استوار و ظاهری متناسب داشت که نشان از قدرت و صلابت در عین تواضع و فروتنی داشت.
اما در کنار زیبایی ظاهری، اخلاق حضرت عباس (علیه‌السلام) بسیار برجسته و بی‌نظیر بود. او فردی بسیار وفادار، متواضع، شجاع و مهربان بود که هرگز از خدمت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دست نکشید. ادب و احترام به بزرگ‌ترها، کمک به نیازمندان و صداقت در گفتار از دیگر ویژگی‌های برجسته ایشان بود. حضرت عباس (علیه‌السلام) نمونه‌ای کامل از انسان متعهد به دین و ارزش‌های اخلاقی اسلام به شمار می‌رود.
کرامات حضرت عباس (ع)
در زندگینامه حضرت ابوالفضل کرامات و معجزات بسیاری هست که در منابع دینی و تاریخی نقل شده‌اند. یکی از مشهورترین کرامات ایشان، قدرت فوق‌العاده و شجاعت بی‌نظیرش در میدان نبرد کربلا بود که باعث شد حتی دشمنان نیز به عظمت و دلاوری او اعتراف کنند.
در روایات آمده است که ایشان توانست به تنهایی چندین تن از دشمنان را به عقب براند و برای آوردن آب به خیمه‌ها، با تحمل سختی‌های فراوان، دستان خود را از دست داد اما از انجام مأموریتش دست نکشید. همچنین نقل شده است که حضرت عباس (علیه‌السلام) به برکت ایمان و اخلاصش، در موقعیت‌های حساس به یاری اهل بیت (علیهم‌السلام) شتافته و معجزاتی را رقم زده است.
حضرت عباس چند ساله بود که امام علی (ع) شهید شد؟
حضرت عباس (علیه‌السلام) در سال ۲۶ هجری قمری به دنیا آمدند و پدر بزرگوارشان، حضرت علی (علیه‌السلام)، در سال ۴۰ هجری قمری به شهادت رسیدند.
بنابراین، حضرت عباس (علیه‌السلام) در زمان شهادت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) حدود ۱۴ ساله بودند.
زندگینامه حضرت ابوالفضل در واقعه کربلا
ایشان با ایمانی راسخ، وفاداری بی‌نظیر و شجاعتی مثال‌زدنی، از آغاز حرکت امام حسین (علیه‌السلام) از مدینه تا لحظه شهادت در کربلا، در کنار ایشان بود و نقش بسیار مهمی در حفظ اهداف قیام عاشورا ایفا کرد.
اقدامات حضرت ابوالفضل العباس (ع) در واقعه کربلا
حضرت عباس (علیه‌السلام) از آغاز حرکت امام حسین (علیه‌السلام) تا روز عاشورا، یار و یاور وفادار برادر خود بود. ایشان در مسیر کربلا مسئولیت تأمین امنیت کاروان، مذاکره با دشمن، اطلاع‌رسانی از موقعیت‌ها و ساماندهی امور داخلی کاروان را برعهده داشت. حضرت همچنین در ماجرای آوردن آب برای کودکان تشنه، نقش محوری داشت و چندین بار تا نزدیکی فرات پیش رفت.
حضرت ابوالفضل (ع)، علمدار کربلا
یکی از برجسته‌ترین نقش‌های حضرت عباس (علیه‌السلام) در روز عاشورا، پرچم‌داری سپاه امام حسین (علیه‌السلام) بود. ایشان با قامت استوار و پرچم در دست، نماد مقاومت، شجاعت و استواری سپاه حق در برابر ظلم بود. علمی که بر زمین نیفتاد، تا زمانی که خود صاحب آن به زمین افتاد.
رد امان‌نامه‌ها توسط حضرت عباس (ع)
در یکی از حساس‌ترین لحظات عاشورا، دشمن برای حضرت عباس (علیه‌السلام) و برادران مادری‌اش امان‌نامه‌ای فرستاد. اما ایشان با قاطعیت و صراحت، این امان‌نامه را رد کرد و آن را بی‌ارزش خواند؛ زیرا وفای به امام و دفاع از حق را بر هرگونه نجات شخصی ترجیح داد. این اقدام، نهایت وفاداری و ایمان حضرت را نشان داد.
شهادت حضرت ابوالفضل (ع)
در زندگینامه حضرت ابوالفضل زمانی که برای آوردن آب به سوی فرات رفت، با شجاعت وارد میدان شد و با اینکه توانست مشک را پُر از آب کند، در راه بازگشت مورد حمله قرار گرفت. دو دست مبارکش را در راه دفاع از اهل‌بیت از دست داد و در نهایت، با ضربه‌ای سنگین به سر، به شهادت رسیدند. فداکاری او یکی از غم‌انگیزترین لحظات عاشورا بود.
محل دفن حضرت ابوالفضل (ع)
پیکر مطهر حضرت عباس (علیه‌السلام) در نزدیکی محل شهادتش، در کنار نهر علقمه دفن شد. امروزه مرقد نورانی ایشان در شهر کربلا، به‌عنوان یکی از زیارتگاه‌های مهم شیعیان جهان، هر ساله پذیرای میلیون‌ها زائر است.
عزاداری روز تاسوعا
عزاداری روز تاسوعا، نهمین روز از ماه محرم، یکی از مهم‌ترین و پرشورترین مناسبت‌های مذهبی در فرهنگ شیعه است. این روز به‌طور ویژه به یاد و نام حضرت عباس (علیه‌السلام)، علمدار وفادار امام حسین (علیه‌السلام) گرامی داشته می‌شود. در تاسوعا، مردم با شور و اندوهی عمیق، در قالب دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی، زنجیرزنی و نوحه‌خوانی، ارادت خود را به اهل بیت (علیهم‌السلام) ابراز می‌کنند.
زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، خواندن زیارت عاشورا و دعاهای خاص این روز نیز از اعمال مستحب تاسوعاست. در مجموع، تاسوعا نماد وفاداری بی‌چون‌وچرای یاران امام حسین (علیه‌السلام) و یادآور عظمت فداکاری ها در زندگینامه حضرت ابوالفضل به ویژه در کربلا است.
اماکن و بناهای مربوط به حضرت عباس (علیه‌السلام)
حضرت عباس (علیه‌السلام) جایگاه والایی در دل شیعیان دارد و به همین دلیل، در طول تاریخ، بناهای متعددی به یاد او ساخته شده است. این مکان‌ها نه‌تنها محل زیارت، بلکه نمادهایی از وفاداری، شجاعت و کرامت او به شمار می‌روند. مهم‌ترین این اماکن عبارت‌اند از:
۱. حرم حضرت عباس (علیه‌السلام) در کربلا
با شکوه‌ترین و اصلی‌ترین مکان منسوب به حضرت عباس، حرم مطهر ایشان در شهر کربلا، در کنار حرم امام حسین (علیه‌السلام) است. فاصله‌ی میان دو حرم، حدود ۳۰۰ متر است و به «بین‌الحرمین» شهرت دارد. این حرم همه‌ساله محل زیارت میلیون‌ها عاشق اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است و معماری باشکوه آن، برگرفته از احترام ویژه‌ای است که شیعیان برای حضرت عباس قائل‌اند.
۲. نهر علقمه (فرات)
نهر علقمه یا همان شاخه‌ای از رود فرات، محلی است که حضرت عباس (علیه‌السلام) برای آوردن آب به سمت آن رفت و در کنار آن، دستان مبارکشان را از دست دادند و به شهادت رسیدند. این مکان امروزه در نزدیکی حرم مطهر ایشان واقع شده و از زیارتگاه‌های مهم به شمار می‌رود.
۳. تل زینبیه
در نزدیکی حرم امام حسین (علیه‌السلام)، بلندی‌ای وجود دارد که گفته می‌شود حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) از آن‌جا صحنه‌های نبرد کربلا را می‌نگریست. از آن‌جا در زندگینامه حضرت ابوالفضل، واپسین لحظات نبرد دیده شده است.
۴. مقام دست‌های حضرت عباس (علیه‌السلام)
در اطراف مسیر نهر فرات به خیمه‌گاه، مکان‌هایی به عنوان محل قطع شدن دست راست و چپ حضرت عباس (علیه السلام ) شناخته شده‌اند. بر این مواضع، بناهای کوچکی ساخته شده که به آن‌ها “مقام الید الیمنی” و “مقام الید الیسری” گفته می‌شود.
۵. مساجد و حسینیه‌های فراوان با نام حضرت عباس (علیه‌السلام)
در کشورهای مختلف اسلامی، به‌ویژه در ایران، عراق، لبنان، پاکستان و بحرین، مساجد و حسینیه‌های زیادی به نام حضرت عباس (علیه‌السلام) ساخته شده‌اند که بسیاری از آن‌ها محل برگزاری مراسم عزاداری در تاسوعا و عاشورا هستند.
اگر دل‌تان با نام حضرت عباس (علیه‌السلام) می‌تپد و می‌خواهید در روزگار خود، راه او را ادامه دهید، بهترین راهش زنده نگه‌داشتن یاد کربلا در خانه‌های ماست. در این ایام، با برگزاری یک روضه‌ی خانگی به یاد حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام)، خانه‌تان را به مأمن نور و معرفت تبدیل کنید؛ حتی اگر جمع‌تان کوچک باشد. جهت درخواست سخنران روضه خانگی کلیک کنید.
