فرزند، ارزشمندترین هدیه الهی و میوه‌ی دل والدین است. دغدغه‌ی اصلی هر پدر و مادری، رشد سالم، سعادت دنیوی و اخروی، و عاقبت‌بخیری فرزندانشان است. در این میان، دعا به عنوان یکی از قدرتمندترین ابزارها و راهکارهای معنوی، نقشی اساسی در محافظت، هدایت و تأمین سعادت فرزندان ایفا می‌کند. این مقاله، با الهام از آموزه‌های اسلامی و احادیث معصومین، به بررسی بهترین دعاها و روش‌های دعا برای سلامتی، رشد معنوی، حفظ و عاقبت‌بخیری فرزندان می‌پردازد.
دعای والدین، معجزه‌ای شگفت‌انگیز
هیچ نیرویی در جهان همانند دعای پدر و مادر بر سرنوشت فرزند اثر ندارد. در روایات اسلامی آمده است که میان دعای والدین و اجابت، فاصله‌ای نیست.
پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:
«ثَلاثُ دَعَواتٍ لا تُرَدُّ: دَعوَةُ الوالِدِ لِوَلَدِهِ، وَ دَعوَةُ الصّائِمِ، وَ دَعوَةُ المَظلُومِ.»
سه دعا رد نمی‌شود: دعای پدر برای فرزند، دعای روزه‌دار، و دعای مظلوم.
این روایت نشان می‌دهد که دعای والدین نوعی قدرت الهی دارد؛ قدرتی که می‌تواند مسیر تقدیر را تغییر دهد. بسیاری از بزرگان دین نیز گفته‌اند: «خیر دنیا و آخرت در دعای پدر و مادر نهفته است.»
پس هرگاه دلِ پدر و مادر آرام نیست و نگران آینده فرزندند، بهترین کار، دعاست. این دعا، معجزه‌ای پنهان است که می‌تواند فرزند را از خطرات، لغزش‌ها و بیماری‌ها حفظ کند.
چگونه برای فرزندان خود دعا کنیم؟
دعا تنها گفتن کلمات نیست؛ بلکه نوعی حضور قلب و ارتباط عاشقانه با خداست. برای اینکه بهترین دعا برای فرزند تأثیر بیشتری داشته باشد، باید شرایطی را رعایت کرد:
-
وضو و طهارت: دعا با وضو، نشانه احترام و آمادگی روحی است.
-
زمان دعا: سحرگاه، پس از نماز و شب جمعه از زمان‌های استجابت دعاست.
-
مکان دعا: مکان‌های مقدس، همچون حرم اهل بیت (علیهم‌السلام)، جایگاه ویژه‌ای دارند.
-
نیت پاک: نیت باید خالصانه و برای خیر و صلاح فرزند باشد، نه از روی ترس یا نگرانی.
-
توسل به اهل بیت (علیهم‌السلام): دعا همراه با توسل، به‌ویژه به حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)، اثر بیشتری دارد.
این موارد، روح دعا را زنده و زبان والدین را به سرچشمه رحمت الهی متصل می‌کند.
بهترین دعا برای سلامتی فرزند
دعای صحیفه سجادیه برای سلامتی فرزند و طول عمر و تربیت فرزند را در این مطلب میخوانید. امام سجاد (علیه‌السّلام) این دعا را برای سلامتی فرزند توصیه کرده است.
وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ لِوُلْدِهِ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ
﴿۱﴾ اللَّهُمَّ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِبَقَاءِ وُلْدِی وَ بِإِصْلَاحِهِمْ لِی وَ بِإِمْتَاعِی بِهِم .
(۱) خدایا! به باقی ماندن فرزندانم و به شایسته نمودنشان برای پیروی از من و به بهره‌مند شدنم در دنیا و آخرت از ایشان، بر من منّت گذار.
﴿۲﴾ إِلَهِی امْدُدْ لِی فِی أَعْمَارِهِمْ ، وَ زِدْ لِی فِی آجَالِهِمْ ، وَ رَبِّ لِی صَغِیرَهُمْ ، وَ قَوِّ لِی ضَعِیفَهُمْ ، وَ أَصِحَّ لِی أَبْدَانَهُمْ وَ أَدْیَانَهُمْ وَ أَخْلَاقَهُمْ ، وَ عَافِهِمْ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ فِی جَوَارِحِهِمْ وَ فِی کُلِّ مَا عُنِیتُ بِهِ مِنْ أَمْرِهِمْ ، وَ أَدْرِرْ لِی وَ عَلَى یَدِی أَرْزَاقَهُمْ .
(۲) خدایا! عمر آنان را به سود من طولانی کن و مدّت زندگی آن‌ها به خاطر من بیفزا و خردسالشان را به نفع من تربیت کن و ناتوانشان را برای من نیرومند ساز و بدن‌ها و آیین‌ها و اخلاقشان را برایم به سلامت دار و به آن‌ها در جان و اعضا و هر کارشان که به آن اهتمام دارم، سلامت همه جانبه عنایت کن؛ و برای من و به دست من، روزی آنان را فراوان فرما.
﴿۳﴾ وَ اجْعَلْهُمْ أَبْرَاراً أَتْقِیَاءَ بُصَرَاءَ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ لَکَ ، وَ لِأَوْلِیَائِکَ مُحِبِّینَ مُنَاصِحِینَ ، وَ لِجَمِیعِ أَعْدَائِکَ مُعَانِدِینَ وَ مُبْغِضِینَ ، آمِینَ .
(۳) و آنان را نیکوکار، پرهیزکار، بصیر و بینا، شنوا و فرمان‌بردار خود و نسبت به دوستانت عاشق و خیرخواه و در ارتباط به دشمنانت، سرسخت و کینه‌ورز، قرار ده.
﴿۴﴾ اللَّهُمَّ اشْدُدْ بِهِمْ عَضُدِی ، وَ أَقِمْ بِهِمْ أَوَدِی ، وَ کَثِّرْ بِهِمْ عَدَدِی ، وَ زَیِّنْ بِهِمْ مَحْضَرِی ، وَ أَحْیِ بِهِمْ ذِکْرِی ، وَ اکْفِنِی بِهِمْ فِی غَیْبَتِی ، وَ أَعِنِّی بِهِمْ عَلَى حَاجَتِی ، وَ اجْعَلْهُمْ لِی مُحِبِّینَ ، وَ عَلَیَّ حَدِبِینَ مُقْبِلِینَ مُسْتَقِیمِینَ لِی ، مُطِیعِینَ ، غَیْرَ عَاصِینَ وَ لَا عَاقِّینَ وَ لَا مُخَالِفِینَ وَ لَا خَاطِئِینَ .
(۴) خدایا! وجودم را به آنان نیرومند و کجی‌ام را به وسیلۀ آنان راست کن، تبارم را به آنان افزونی ده و مجلسم را به آنان زینت بخش و یادم را به آنان زنده دار و در نبود من کارهایم را به وسیلۀ ایشان کفایت کن و مرا به سبب آنان بر روا شدن نیازم یاری ده، آنان را نسبت به من عاشق و مهربان و روی آورنده و برایم مستقیم و مطیع قرار ده؛ نه عصیان کننده و نه عاق و مخالف و خطاکار.
﴿۵﴾ وَ أَعِنِّی عَلَى تَرْبِیَتِهِمْ وَ تَأْدِیبِهِمْ ، وَ بِرِّهِمْ ، وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ مَعَهُمْ أَوْلَاداً ذُکُوراً ، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ خَیْراً لِی ، وَ اجْعَلْهُمْ لِی عَوْناً عَلَى مَا سَأَلْتُکَ .
(۵) و مرا در تربیت و ادب کردن و نیکی در حقّشان یاری ده و مرا از سوی خود علاوه بر آنان اولاد پسر بخش و آن را برایم خیر قرار ده و آنان را در آنچه از تو می‌خواهم یاورم ساز.
﴿۶﴾ وَ أَعِذْنِی وَ ذُرِّیَّتِی مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ ، فَإِنَّکَ خَلَقْتَنَا وَ أَمَرْتَنَا وَ نَهَیْتَنَا وَ رَغَّبْتَنَا فِی ثَوَابِ مَا أَمَرْتَنَا وَ رَهَّبْتَنَا عِقَابَهُ ، وَ جَعَلْتَ لَنَا عَدُوّاً یَکِیدُنَا ، سَلَّطْتَهُ مِنَّا عَلَى مَا لَمْ تُسَلِّطْنَا عَلَیْهِ مِنْهُ ، أَسْکَنْتَهُ صُدُورَنَا ، وَ أَجْرَیْتَهُ مَجَارِیَ دِمَائِنَا ، لَا یَغْفُلُ إِنْ غَفَلْنَا ، وَ لَا یَنْسَى إِنْ نَسیِنَا ، یُوْمِنُنَا عِقَابَکَ ، وَ یُِخَوِّفُنَا بِغَیْرِکَ .۶)
و مرا و نسلم را از شیطان رانده‌شده پناه ده؛ چرا که تو ما را آفریدی و به ما امر و نهی فرمودی و ما را در ثواب آنچه به آن امر کردی ترغیب و به عذاب آنچه از آن نهی فرمودی تهدید کردی؛ و برای ما دشمنی قرار دادی که با ما نیرنگ می‌کند و او را بر ما تسلّطی دادی که ما را به آن اندازه بر او تسلّط نیست؛ در دل‌هایمان جایش دادی و در رهگذرهای خونمان روانش ساختی، اگر ما از او غفلت ورزیم، او از ما غافل نمی‌شود؛ و اگر او را فراموش کنیم، او ما را فراموش نمی‌کند؛ ما را از عذاب تو ایمنی می‌دهد و از غیر تو می‌ترساند.
﴿۷﴾ إِنْ هَمَمْنَا بِفَاحِشَةٍ شَجَّعَنَا عَلَیْهَا ، وَ إِنْ هَمَمْنَا بِعَمَلٍ صَالِحٍ ثَبَّطَنَا عَنْهُ ، یَتَعَرَّضُ لَنَا بِالشَّهَوَاتِ ، وَ یَنْصِبُ لَنَا بِالشُّبُهَاتِ ، إِنْ وَعَدَنَا کَذَبَنَا ، وَ إِنْ مَنَّانَا أَخْلَفَنَا ، وَ إِلَّا تَصْرِفْ عَنَّا کَیْدَهُ یُضِلَّنَا ، وَ إِلَّا تَقِنَا خَبَالَهُ یَسْتَزِلَّنَا .
(۷) چون آهنگ کار زشتی کنیم، ما را بر آن دلیر کند؛ و چون قصد کار شایسته‌ای کنیم، ما را از آن باز دارد؛ ما را به شهوات جرات و گستاخی می‌دهد و بنای شبهه‌ها را برای ما برپا می‌کند؛ اگر به ما وعده دهد، دروغ می‌گوید؛ و اگر به آرزویمان نشاند، تخلف می‌کند؛ و اگر تو نیرنگش را از ما نگردانی، ما را گمراه می‌کند؛ و اگر از فسادش حفظمان نکنی، ما را به لغزش می‌اندازد.
﴿۸﴾ اللَّهُمَّ فَاقْهَرْ سُلْطَانَهُ عَنَّا بِسُلْطَانِکَ حَتَّى تَحْبِسَهُ عَنَّا بِکَثْرَةِ الدُّعَاءِ لَکَ فَنُصْبِحَ مِنْ کَیْدِهِ فِی الْمَعْصُومِینَ بِکَ .
(۸) خدایا! سلطه‌اش را نسبت به ما با سلطنتت مغلوب کن تا به سبب کثرت دعایمان به پیشگاهت، او را از ما باز داری؛ پس به وسیلۀ تو، از نیرنگش در زمرۀ حفظ‌شدگان از شرّ او قرار گیریم.
﴿۹﴾ اللَّهُمَّ أَعْطِنِی کُلَّ سُؤْلِی ، وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی ، وَ لَا تَمْنَعْنِی الْإِجَابَةَ وَ قَدْ ضَمِنْتَهَا لِی ، وَ لَا تَحْجُبْ دُعَائِی عَنْکَ وَ قَدْ أَمَرْتَنِی بِهِ ، وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِکُلِّ مَا یُصْلِحُنِی فِی دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی مَا ذَکَرْتُ مِنْهُ وَ مَا نَسِیتُ ، أَوْ أَظْهَرْتُ أَوْ أَخْفَیْتُ أَوْ أَعْلَنْتُ أَوْ أَسْرَرْتُ .
(۹) خدایا! همۀ خواسته‌هایم را عطا کن و همۀ حاجاتم را برآور و از اجابت دعا که اجابتش را برایم ضمانت کرده‌ای محرومم مکن و دعایم را از درگاهت که مرا به آن دستور داده‌ای پوشیده مدار و هر آنچه در دنیا و آخرتم سبب سر و سامان گرفتنم شود به من عطا کن، آنچه را که از آن یاد کردم و آنچه فراموشم شد، اظهار کردم یا پوشیده داشتم، آشکار نمودم یا پنهان کردم.
﴿۱۰﴾ وَ اجْعَلْنِی فِی جَمِیعِ ذَلِکَ مِنَ الْمُصْلِحِینَ بِسُؤَالِی إِیَّاکَ ، الْمُنْجِحِینَ بِالطَّلَبِ إِلَیْکَ غَیْرِ الْمَمْنُوعِینَ بِالتَّوَکُّلِ عَلَیْکَ .
(۱۰) و در همۀ این امور به سبب درخواستی که از تو دارم، مرا از اصلاح‌کنندگان قرار ده؛ آنان که به درخواستشان از تو، در شمار کامیابان شدند و با توکّل بر تو محروم از لطفت نشدند.
﴿۱۱﴾ الْمُعَوَّدِینَ بِالتَّعَوُّذِ بِکَ ، الرَّابِحِینَ فِی التِّجَارَةِ عَلَیْکَ ، الُْمجَارِینَ بِعِزِّکَ ، الْمُوَسَّعِ عَلَیْهِمُ الرِّزْقُ الْحَلَالُ مِنْ فَضْلِکَ ، الْوَاسِعِ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ ، الْمُعَزِّینَ مِنَ الذُّلِّ بِکَ ، وَ الُْمجَارِینَ مِنَ الظُّلْمِ بِعَدْلِکَ ، وَ الْمُعَافَیْنَ مِنَ الْبَلَاءِ بِرَحْمَتِکَ ، وَ الْمُغْنَیْنَ مِنَ الْفَقْرِ بِغِنَاکَ ، وَ الْمَعْصُومِینَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الزَّلَلِ وَ الْخَطَاءِ بِتَقْوَاکَ ، وَ الْمُوَفَّقِینَ لِلْخَیْرِ وَ الرُّشْدِ وَ الصَّوَابِ بِطَاعَتِکَ ، وَ الُْمحَالِ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ بِقُدْرَتِکَ ، التَّارِکِینَ لِکُلِّ مَعْصِیَتِکَ ، السَّاکِنِینَ فِی جِوَارِکَ .
(۱۱) و مرا از آنانی قرار ده که به پناه آوردن به تو خو گرفته‌اند و از سودای با تو سود سرشار برده‌اند و پناهنده به عزّتت شدند و رزق حلال از احسان فراگیرت به جود و کرمت بر آنان فراخی و گشایش دادی و به وسیلۀ تو از مدار خواری درآمده به تخت عزّت نشستند؛ و از ستم و جور، به عدالتت پناهنده شدند؛ و به رحمتت از بلا و مصیبت، سلامت همه جانبه یافتند؛ و به غنای تو، از تهیدستی به توانگری رسیدند؛ و به تقوای تو از گناهان و لغزش‌ها و خطاها، محفوظ ماندند؛ و به طاعتت، به خیر و هدایت و درستی، توفیق یافتند؛ و به قدرتت بین آنان و گناهان، حائل و مانع ایجاد شد؛ رها کنندۀ تمام معصیت‌های تواند، در جوار رحمتت ساکن‌اند.
﴿۱۲﴾ اللَّهُمَّ أَعْطِنَا جَمِیعَ ذَلِکَ بِتَوْفِیقِکَ وَ رَحْمَتِکَ ، وَ أَعِذْنَا مِنْ عَذَابِ السَّعِیرِ ، وَ أَعْطِ جَمِیعَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِثْلَ الَّذِی سَأَلْتُکَ لِنَفْسِی وَ لِوَلَدِی [لِوُلْدِی] فِی عَاجِلِ الدُّنْیَا وَ آجِلِ الآْخِرَةِ ، إِنَّکَ قَرِیبٌ مُجِیبٌ سَمِیعٌ عَلِیمٌ عَفُوٌّ غَفُورٌ رَؤُوفٌ رَحِیمٌ .
(۱۲) خدایا! همۀ این امور را به توفیق رحمتت به ما عطا کن و ما را از عذاب دوزخ پناه ده و به همۀ مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان باایمان، مانند آنچه را برای خود و فرزندانم از تو خواستم، در این جهانِ زودگذر و زندگی آیندۀ آخرت، عطا فرما! همانا تو به بندگان نزدیک، اجابت‌کنندۀ دعا، شنوا و دانا، بخشنده و آمرزنده، مهربان و رحیمی.
﴿۱۳﴾ وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً ، وَ فِی الآْخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ .
(۱۳) و ما را در این دنیا و آن دنیا، خیر و خوبی عنایت کن؛ و از عذاب دوزخ حفظ فرما.
دعا برای حفظ فرزند از چشم زخم
حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) فرمودند: غمی به رسول خدا (صلّى‌الله‌علیه‌وآله) عارض شد. جبرئیل آمد و عرض کرد: یا محمد! این چه غم است که در چهره شما می‌بینم؟
فرمودند: به حسن و حسینم چشم خورده است.
عرض کرد: چشم‌زخم حقیقت است و تصدیق کن.
فرمودند: آری.
گفت: چرا با این کلمات آن دو را تعویذ نکردی؟
فرمودند: کدام کلمات ای جبرئیل؟
عرض کرد: بگو:
اللَّهُمَّ يَا ذَا السُّلْطَانِ الْعَظِيمِ وَ الْمَنِ الْقَدِيمِ وَ الْوَجْهِ الْكَرِيمِ يَا ذَا الْكَلِمَاتِ التَّامَّاتِ وَ الدَّعَوَاتِ الْمُسْتَجَابَاتِ عَافِ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (به جای دو اسم، اسم مریض را ببر) مِنْ أَنْفُسِ الْجِنِّ وَ أَعْيُنِ الْإِنْسِ
حضرت وقتی این دعا را خواند، آن دو برخاستند و به راه افتادند. سپس حضرت به اصحاب خود فرمودند: زنان و فرزندان خود را با این تعویذ پناه دهید.
منبع: ختوم و اذکار، ج ۲، ص ۲۷۵.
دعاهایی مؤثر برای عاقبت‌به‌خیری فرزند
«رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماما» (فرقان آیه ۷۴)
«پروردگارا! همسران و فرزندانمان را مایه روشنى چشم ما قرار ده و ما را براى پرهیزگاران پیشوا گردان»
«رَبِّ هَبْ لی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً إِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاء» (ال عمران آیه ۳۸)
«خداوندا از طرف خود، فرزند پاکیزه اى به من عطا فرما که تو درخواست را مى شنوى»
«رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاهِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاء» (ابراهیم آیه ۴۰)
«اى پروردگار من، مرا و فرزندان مرا برپاى دارندگان نماز گردان. اى پروردگار ما، دعاى مرا بپذیر»
«رَبِّ أَوْزِعْنی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلى والِدَیَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لی فی ذُرِّیَّتی إِنِّی تُبْتُ إِلَیْکَ وَ إِنِّی مِنَ الْمُسْلِمین» (احقاف آیه ۱۵)
«اى پروردگار من، به من بیاموز تا شکر نعمتى که بر من و بر پدر و مادرم ارزانى داشته اى به جاى آرم. کارى شایسته کنم که تو از آن خشنود شوى و فرزندانم را براى من صالح گردان. من به تو بازگشتم و از تسلیم شدگانم»
«رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّهً مُسْلِمَهً لَکَ وَ أَرِنا مَناسِکَنا وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحیم» (بقره آیه ۱۲۸)
«پروردگارا، ما را تسلیم (فرمان) خود قرار ده و از فرزندان ما نیز امتى تسلیم خود (پدید آر) و اعمال عبادى ما را (از حج و قربانى ها و جاهاى قربانى) به ما نشان ده و بر ما عطف توجه کن، که تویى که بسیار عطوف و توبه پذیر و مهربانى»
