مُصْحَف فاطمه (س) نام کتابی شریف و ارزشمند نزد شیعیان است که سرچشمه‌ای جوشان از معنویت و دانش‌های الهی محسوب می‌شود. این کتاب، گنجینه‌ای از علوم غیبی، اخبار آینده و اسرار امامت است که نزد ائمه معصومین (ع) دست‌به‌دست شده و اکنون در اختیار امام زمان (عج) قرار دارد.
برخی ناآگاهانه و برخی مغرضانه، این شبهه را مطرح کرده‌اند که شیعیان مصحف فاطمه (س) را قرآنی دیگر می‌دانند. این ادعا در تضاد کامل با اعتقادات شیعه است. امامان شیعه همواره تأکید کرده‌اند که این کتاب به هیچ وجه حاوی آیات قرآن موجود نیست و تمامی مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، تنها به قرآن واحد و رایج اعتقاد دارند.
پیدایش این مصحف در دوران کوتاه پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) رخ داد. حضرت زهرا سلام الله علیها در آن روزهای حزن‌آلود، مورد خطاب جبرئیل امین (فرشته وحی) قرار می‌گرفتند. فرشته به ایشان تسلیت می‌گفت و از جایگاه پیامبر (ص) و حوادث آینده ذریه ایشان گزارش می‌داد. این سخنان وحیانی، توسط امیرالمؤمنین علی (ع) نگاشته شد و به این ترتیب، مکتوب شریف مصحف فاطمه (س) شکل گرفت؛ کتابی که با نزول الهی بر غیر پیامبران، همچون نزول بر حضرت مریم (س)، صداقت، قداست و الهی بودن خود را اثبات می‌کند.
جایگاه مصحف حضرت زهرا (س)
مصحف فاطمه (س) به لحاظ ماهیت، محتوا و مالکیت، جایگاهی منحصر به فرد در معارف شیعه دارد. این کتاب نه تنها یک اثر مکتوب، بلکه یک راز از اسرار رسالت و امامت محسوب می‌شود و به عنوان گنجینه‌ای الهی، تنها در دست ائمه معصومین علیهم السلام دست‌به‌دست گشته است.
نشان امامت و میراث علمی ائمه (ع)
در اختیار داشتن مصحف فاطمه (س) یکی از نشانه‌های امامت هر امام معصوم به شمار می‌رود. امام رضا (ع) در شمارش علائم امام فرمودند: «و یکون عنده مصحف فاطمة سلام الله علیها؛ مصحف فاطمه سلام الله علیها در نزد او (امام) از نشانه‌های امامت می‌باشد» [مجلسی، بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۷]. روایات متعدد دیگری نیز تأکید دارند که این مصحف، در کنار «جامعه» و «جفر»، به عنوان میراث علمی و اسرار الهی خاندان رسالت نگهداری می‌شده و ائمه برای حل مشکلات و نیازهای علمی مردم به آن مراجعه می‌کردند [کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۹] [صفار، بصائر الدرجات، ص۱۷۱]. ائمه (ع) در مواردی علیه مدعیان دروغین امامت، با استناد به در اختیار داشتن این گنجینه‌های علمی احتجاج می‌کردند و به این وسیله حقانیت خویش را آشکار می‌ساختند. امام صادق (ع) در مقابله با ادعای عبدالله بن حسن مثنی، به صراحت فرمودند که شمشیر رسول الله و مصحف فاطمه (س) در نزد ما است [صفار، بصائر الدرجات، ص۱۷۳] [مجلسی، بحارالانوار، ج۲۶، ص۴۰].
انتقال به امام زمان (عج)
این کتاب الهام شده از سوی خداوند، به عنوان امانت و خیر کثیر، نسل به نسل در میان ائمه (ع) انتقال یافته است. ابوبصیر نقل می‌کند که امام محمد باقر (ع) از دنیا نرفت مگر آنکه مصحف فاطمه (س) را به امام بعدی سپرد [صفار، بصائر الدرجات، ص۱۷۸] [مجلسی، بحارالانوار، ج۲۶، ص۴۷]. در روایات آمده است که این مصحف، پس از امام حسین (ع) در خاندان ایشان دست‌به‌دست شد تا در نهایت به صاحب الامر، مهدی موعود (عج) تحویل داده شد [مسند فاطمة الزهرا، ص۲۹۲]. بنابراین، مصحف فاطمه (س) اکنون به عنوان یکی از امانات امامت در نزد آخرین حجت خدا موجود است [آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ج۲۱، رقم ۴۲۴۸].
تاکید ائمه (ع) بر تغایر این مصحف با قرآن
یکی از اساسی‌ترین مباحث درباره مصحف فاطمه (س)، رفع شبهه “قرآن دیگر شیعیان” است. ائمه معصومین علیهم السلام در روایات متعدد، به صراحت و با قاطعیت، بر تفاوت ماهوی و محتوایی این مکتوب شریف با قرآن کریم تأکید کرده‌اند و هرگونه شائبه تحریف یا کتمان قرآن را به شدت رد نموده‌اند.
تغایر محتوایی و حجمی
امام صادق علیه السلام در پاسخ به ابوبصیر که پرسید: «مصحف فاطمه چیست؟»، فرمودند:
«مصحفی است سه برابر قرآن که در دست شما است، ولی به خدا قسم حتی یک حرف از قرآن شما هم در آن نیست» [کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۹]
این حدیث به آشکارترین شکل، تغایر دو کتاب را از نظر حجم (کمیت) و محتوا (کیفیت) بیان می‌کند. همچنین:
عدم وجود حلال و حرام: امام (ع) تصریح کرده‌اند که مطالب این مصحف در باره احکام حلال و حرام (فقهی) نیست [مجلسی، بحار الانوار، ج۲۶، ص۴۴].
سخن الهی، نه آیات قرآن: در روایتی دیگر آمده است: «فاطمه سلام الله علیها مصحفی را به یادگار گذاشت که آن مصحف، قرآن نیست ولی سخنی از سخن خداست که بر فاطمه سلام الله علیها نازل کرده است» [صفار، بصائر الدرجات، ص۱۷۶] [صفار، بصائر الدرجات، ص۱۷۹] [مجلسی، بحارالانوار، ج۲۶، ص۴۸].
تکذیب هرگونه گمان: حسین بن ابی‌العلاء می‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: «ان عندی… مصحف فاطمة ما ازعم ان فیه قرآنا؛ نزد من، مصحف فاطمه سلام الله علیها است. البته تصور نکن که در آن آیات قرآن باشد» [کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۴۰] [مجلسی، بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۷].
علت پیدایش شبهه
شبهه قرآن دیگر بودن مصحف، ناشی از عدم اطلاع یا غرض‌ورزی است [فرهنگ فرق اسلامی، ص۲۱۰]. در زمان نزول، کلمه «مصحف» به هر مجموعه صحیفه‌های نوشته شده‌ای که بین دو جلد جمع‌آوری می‌شد، اطلاق می‌گردید (معنای لغوی) [ابن منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۸۶]. گرچه این کلمه بیشتر برای قرآن به کار می‌رفت، اما استفاده آن برای نوشته‌هایی در موضوعات غیر از آیات قرآن (مانند مصحف فاطمه)، کاملاً رایج بوده است [راغب اصفهانی، مفردات راغب، ص۲۷۵].
مصحف حضرت زهرا (س) نزد امام زمان (عج)
مصحف فاطمه سلام‌الله‌علیها که سرچشمه جوشان معنویت و دانش‌های الهی است، به عنوان میراثی بس ارزشمند و یکی از امانات مهم امامت، نسل به نسل در میان پیشوایان دین دست‌به‌دست گشته و اکنون در اختیار آخرین حجت الهی بر روی زمین، حضرت مهدی موعود (عج)، قرار دارد.
انتقال سلسله‌وار مصحف: این انتقال، دقیق و سلسله‌وار انجام شده است. ابوبصیر نقل می‌کند که امام محمد باقر علیه السلام از دنیا نرفت مگر آنکه مصحف فاطمه (س) را به امام بعدی سپرد [مجلسی، بحارالانوار، ج۲۶، ص۴۷].
وصیت حضرت زهرا (س) و انتقال اولیه: در روایات تصریح شده است که حضرت فاطمه (س) شخصاً آن را به امیرالمؤمنین علی علیه السلام تحویل دادند و پس از شهادت ایشان، به امام حسن علیه السلام و سپس به امام حسین علیه السلام منتقل گشت و آنگاه در خاندان حسین علیه السلام دست‌به‌دست گشت تا اینکه در نهایت به صاحب الامر (عج) تحویل داده شد [مسند فاطمة الزهرا، ص۲۹۲].
جایگاه کنونی: این مکتوب شریف، اکنون به عنوان یکی از امانات امامت و گنجینه معارف الهی، در نزد امام زمان (عج) موجود است [آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ج۲۱، رقم ۴۲۴۸].
امام خمینی (ره) نیز بر این حقیقت تأکید ورزیده‌اند و فرمودند: «صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است از ما است» [وصیت‌نامه سیاسی الهی امام خمینی(ره)، ص۳]. این میراث گران‌بها در دستان آخرین ذخیره الهی، یکی از نشانه‌های آشکار استمرار علم و حکمت الهی در طول تاریخ امامت است.
جمع بندی
مصحف فاطمه سلام‌الله‌علیها یک حقیقت تاریخی و اعتقادی در مذهب تشیع است که برآمده از علم و حکمت الهی است و محدود به زمان و مکان نیست؛ از این رو با دانش‌های بشری قابل قیاس نمی‌باشد [سوره بقره/۲، آیه۲۶۹]. این کتاب، مصداق بارزی از معارف و دانش‌های خدایی است که به زهرای مرضیه (س) الهام شد و به عنوان اسرار نبوت و امامت در اختیار ائمه معصومین (ع) قرار گرفت.
این مصحف مصحف پس از رحلت پیامبر (ص) و در دوران حزن ایشان، توسط جبرئیل امین بر حضرت زهرا (س) الهام شد و توسط امیرالمؤمنین (ع) نگاشته گردید. این کلام الهی، حاوی اخبار آینده، سرنوشت حکّام و حوادث مربوط به ذریه آن حضرت است [مسند فاطمة الزهراء، ص۲۹۰-۲۹۱] و وصیت ایشان را نیز در بر دارد [کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۴۱].
ائمه (ع) همواره بر این حقیقت تأکید کرده‌اند که مصحف فاطمه (س) حتی یک حرف از آیات قرآن را ندارد [کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۹]. این تأکید برای رفع شبهه «قرآن دیگر شیعیان» مطرح شده است.
این مکتوب شریف، یکی از نشانه‌های امامت و امانت‌های الهی است که به طور سلسله‌وار دست‌به‌دست شده و اکنون در نهایت، در نزد امام زمان (عج) قرار دارد [مسند فاطمة الزهرا، ص۲۹۲]. این امر نشان می‌دهد که مصحف فاطمه (س) یکی از مهم‌ترین منابع علم غیب و دانش‌های الهی نزد آخرین حجت خدا است.
