موضوع برخی خصال حضرت علی علیه‌السّلام در بیانات آیت الله شیخ حسین انصاریان :
حضرت امیرالمومنین علیه‌السّلام نسبت به خدا، انسان و دنیا از اندیشه و نظر پاک برخوردار بود. در مرحله قلب و نیّت قلب از پاکى برخوردار بود. در عمل و کردار و در اخلاق و حالات هم دریاى بى ساحلى از پاکى و طهارت بود. طوفان بلاها و خطرها و تنگناها و مصائب سنگین در نظر پاک او نسبت به حق، نسبت به انسان و نسبت به دنیا در اخلاق و عمل او اثر منفى نگذاشت و راهى براى ایجاد انحراف در هیچ کدام از نواحىِ وجود مبارک او پیدا نکرد.
خدا در دیدگاه على علیه‌السّلام
فعل حضرت حق
درباره وجود مقدس حضرت حقّ البته در جهت فعل حقّ ـ که شیاطین بیشترین انحراف را در طول تاریخ در اندیشه ها ایجاد کردند ـ وجود مقدس او این نظر را داشت، ( در حالى که خودش گرفتار انواع حوادث و بلاها و مشقّت ها بود ببینید چه نظر پاکى نسبت به فعل حقّ داشت : اِرْتَفَعَ عَنْ ظُلْمِ عِبادِه .خدا را این گونه دید و درست دید ، نظرى که درباره خدا و فعل خدا داشت ، صحیح ترین و پاک ترین نظر بود ، چون قرآن مجید اعلام کرد غیر از مخلَصین هر کس درباره خدا نظر بدهد و حرف بزند نظر کاملى نیست و سخن جامعى نیست، اما صریحاً قرآن کریم نظر مخلصین را در رابطه با پروردگار امضا کرد.
امیرالمومنین علیه‌السّلام مى فرماید: او وجود مبارکى است که نسبت به بندگانش کمترین ستمى روا نمى دارد، نه در دنیا و نه در آخرت، کمبودها، نقص ها و عیب ها هم در هر شکلى که در زندگى مردم رخ نشان مى دهد کارخانه تولیدش را خود مردم مى دانند. ( اِنَّ اللَّهَ لاَ یَظْـلِمُ النَّاسَ شَیْـًا… ) خداوند متعال به کمترین چیزى به بندگانش ستم روا نمى دارد، این مردم هستند که خودشان زمینه ستمکارى بر خودشان را فراهم مى‌کنند. خیلى حرف زیبایى است ، امیرالمومنین علیه‌السّلام اعتقادش این است که عیب هاى زندگى، نقص هاى زندگى، کمبودهاى زندگى، مشکلات زندگى و دردهاى زندگى را مجموعتان با عادل شدن معالجه کنید ، و الا تا در جامعه ستم هست طبعات ستم هم خواهد بود، آثار ستم هم خواهد بود. رهایى از طبعات ستم به این است که همه تصمیم بگیرند آدم هاى پاکى بشوند ، انسان هاى عادلى بشوند، انسان هاى با انصافى بشوند. نهایتاً حرف اسلام این است که کلید حل مشکلات متخلق شدن همه ، به اخلاق پروردگار است. اگر یک نفر ستمکار هم بین مردم باشد باز کشتى حیات عیب پیدا خواهد کرد و خیمه حیات دچار تنگنا خواهد شد.
در قیامت هم همینطور، با این که مَلِکِ یَوْمِ الدِّینِ است قدرت واحد و تمام مهار قیامت به تنهایى به دست اوست. در قرآن مجید مى فرماید : به اندازه رشته نازک وسط هسته خرما که به زحمت هم به چشم مى آید، یا در آیات دیگر مى فرماید: به اندازه سوراخ ریز میان هسته خرما به احدى ستم روا نخواهم داشت. اینطور نیست که در بازار قیامت بگویم این طرفم فرعون است، این نمرود است، این شمر است ، این یزید است و با این اوضاعى که در دنیا داشتند بیش از حد جرمشان توى سرشان بزنم، نه، جریمه به اندازه جرم است، خداوند ستم نمى کند.
منفعت این دیدگاه
یک: این نظر پاک این است که هیچگاه انسان گلایه مند و شاکى از وجود مقدس او نمى شود. وقتى که آنجا را در اوج عدالت ببیند و ستمکارى و مولدش را انحراف فکرى و روحى خود انسان بداند، تمام درهاى گلایه و شکایت از پروردگار عالم به روى ذهن بسته مى شود ، آن وقت رابطه آدم با پروردگار عاشقانه مى شود، بى رغبتى به حق در دل پیدا نمى شود، کسالت از حق در باطن پدیدار نمى شود و خستگى از حق براى انسان نمى آید. بلکه انسان در این سیر فکرى پاک روز به روز بر عشق و ایمان و ارتباط و عبادت و حرکتش به جانب مقام قرب اضافه مى شود.
این پاکى و عشق تا جایى مى رسد که نوشته اند: روز عاشورا هر چه بر اباعبدالله علیه‌السّلام مى گذشت برافروختگى چهره او بیشتر مى شد، و زمانى که شمر تیزى خنجرش را مى خواست به گلوى حضرت بکشد سیدالشهداء علیه‌السّلام لبخند زد، این لبخند خیلى معنى داشت، معنایش هم این بود که تمام وجودم از محبوبم در اوج رضایت قرار دارد و آنچه مى گذرد مربوط به انحراف انسان است نه تقدیر و عمل پروردگار . این نظر وجود مبارکشان به پروردگار در جهت فعل پروردگار است.
احکام حضرت حق
و اما درباره احکام پروردگار : عَدَلَ عَلَیْهِمْ فى حُکْمِه . پروردگار عالم در فرمان دادن به بندگانش فقط و فقط عدل را رعایت مى کند. وَ قامَ بِالْقِسْطِ فى خَلْقِه .و تمام حیات بشر را در سیطره عدلش اداره مى کند، و ستم ها مربوط به خودشان است .
انسان از ديدگاه على علیه‌السّلام
و اما نظرشان در رابطه با انسان، خيلى نظر شگفت انگيزى است. يك گروهى در زمان خود اميرالمؤمنين علیه‌السّلام در اوج هواپرستى و خودپرستى و جهالت كه خطرناكترين بيمارى ها و كاملا بر ضد خدا قرار گرفتن است چنان با شخصيت اميرالمؤمنين علیه‌السّلام درگير شدند كه نهايتاً حكم كفر بر اميرالمؤمنين علیه‌السّلام جارى كردند. شما مطلبى را فقط مى شنويد، بايد به گذشته برگرديد و خود را در زمان اميرالمؤمنين علیه‌السّلام قرار بدهيد و اميرالمؤمنين علیه‌السّلام را اميرالمؤمنين علیه‌السّلام ببينيد، هم از ديد پروردگار هم از ديد پيغمبر، حداقل سيصد آيه در قرآن است كه اهل تسنّن هم نقل كرده اند، ميگويند مصداق اكمل اين سيصد آيه در امت، اميرالمؤمنين علیه‌السّلام است.
شما پيغمبر صلوات الله علیه را ببينيد و با چشم پيغمبر صلوات الله علیه، على علیه‌السّلام را نگاه كنيد، من فقط يك نظر پيغمبر صلوات الله علیه را ميگويم كه: شيخ سليمان بلخى حنفى در كتاب ينابيع الموده خود نقل ميكند كه روزى پيغمبر صلوات الله علیه بالاى منبر به مردم فرمود: واقعاً هر كسى كه دلش مى خواهد آدم را با علمش ببيند، نوح را با عزمش ببيند، ابراهيم را با حلمش ببيند، موسى را با هيبتش ببيند، و عيسى را با زهدش ببيند اشاره كردند: (فَلْيَنْظُرْ الى عَلى ابْنِ ابى طالِب.) «۵» اين يك نفر به تنهايى همه انبياء است، آن وقت اين هواپرستان خودپرست جاهل، در دل جامعه اسلامى كه خودشان را هم به مردم باورانده بودند كه ما آدم هاى درستى هستيم اعلام كردند كه: على كافر است و جنگ با او و كشتنش واجب است و شرّش را بايد از سر جامعه كم كرد. «۶»
از گنهكار نااميد نباشيد
در چنين موقعيتى نظر ايشان راجع به انسان چه بود؟ وقتى كه به او ميگفتند با اين گروه هواپرست و خودپرست جاهل كه شما را تا پستى كفر به باور مردم دادند چه بايد كرد؟ شما بوديد چه نظرى داشتيد؟ آنقدر براى انسان احترام قائل بود كه درباره اين گروه وقتى كه از او مى پرسيدند چكار بايد كرد؟ ميفرمود: از گنهكار نا اميد نباشيد، كريمانه با او برخورد بكنيد، معالجه اش بكنيد. ميفرمود: انسان هاى خوب كه خوبند، انسان هاى پاك كه پاكند، ما در كنار آنها كارى و زحمتى نداريم، يك كاروان پاكى هستند كه به جانب لقاء خدا حركت مى كنند، بايد به داد اينها رسيد، بايد دل براى اينها سوزانيد، بايد براى اينها گريه كرد و بايد براى آنها طبيبانه اقدام كرد. و اصرار داشت نااميد نباشيد.
حرمت انسان
براى حريم انسان، جان انسان، وجود انسان آنقدر احترام قائل بود كه ميگفت: دشمن ترين دشمنان من بيمارند، بايد علاجشان كرد. علاج. او غير حكومت هايى بود كه اگر يك نفر بر اثر درد بگويد: بالاى چشمتان ابروست، مأمور در خانه‌اش بيايند و دعوتنامه بفرستند و او را به انواع مراكز اطلاعاتى بكشند و به خاك سياه بنشانند. او ميگفت: اولا اينها انسان هستند و بعد هم عارضه بيمارى به آنها خورده، بايد معالجه شان كرد، نااميد هم نباشيد. يك روزى روى منبر كوفه در ايام حكومت و قدرتش سخنرانى مى كرد، آنقدر مردم تحت تأثير سخنرانى بودند كه مات زده نگاهش ميكردند، يكى از همين گروه از وسط جمعيت‌بلند شد و گفت: پسر ابوطالب! خدا ريشه ات را بكند كه چقدر خوش زبانى! تا چهل پنجاه نفر قصد حركت كردند، امام علیه‌السّلام از روى منبر فرمود: با شما بود؟! گفتند: نه. فرمود: به چه كسى گفت خدا ريشه ات را بكند؟ گفتند: به شما. فرمود: حق درگيرى بر عهده من است، من بايد با او درگير بشوم، من هنوز سخنرانى ام تمام نشده، بگذاريد بنشيند و گوش بدهد، شايد هدايت بشود.
هدايت انسان‌ها
او نسبت به انسان ها فقط دغدغه هدايت داشت. به خدا قسم در سه جنگ جمل و صفين و نهروان تا جايى كه در توان اميرالمؤمنين علیه‌السّلام بود جنگ واقع نشود كوشيد اما نشد و دشمن جنگ را به او تحميل كرد. نوشته اند در جنگ جمل بعد از اين كه حضرت علیه‌السّلام پيروز شد به جاى اين كه بگويد شهرها را چراغان بكنيد، نقل و شيرينى پخش بكنيد و پرچم هاى رنگارنگ بزنيد، آمد وسط ميدان جمل، كنار كشته هاى دشمن، عين مادر داغ ديده اشك ريخت و گفت: اينها دلم را سوزاندند، و سوز دل من به اين است كه همه بايد بهشت مى رفتند، اما خودشان راهشان را به سوى جهنم كج كردند. كدام فرمانده نظامى براى كشته هاى دشمن اشك ريخته است؟! سراغ داريد؟ فرماندهان پيروز، هميشه غرور نشان مى دهند و مارش پيروزى ميزنند و چراغانى مى كنند، درجه ميگيرند، اما اميرالمؤمنين علیه‌السّلام آنقدر براى انسان دغدغه داشت كه مى آمد كنار كشته دشمن اشك مى ريخت كه چرا جهنم رفتيد؟ چه درسهايى اميرالمؤمنين علیه‌السّلام از پاكى به ما مى دهد!
ما چه كرده ايم؟
پدران! مادران! معلم ها! اساتيد دانشگاه! حاكمان مملكت! شما چه مقدار دغدغه انسان را داريد؟ چه مقدار؟ اين همه سوز دل را چگونه بايد معالجه كرد؟ مشكلات را چگونه بايد حل كرد؟ ثروت مملكت را چگونه بايد خرج كرد؟ محبت ها، چگونه بايد خرج بشود؟ معلم چگونه بايد خود را خرج شاگرد بكند؟ استاد دانشگاه چگونه بايد خود را خرج كند؟ دولت چگونه بايد خود را خرج ملت كند؟ شما يك مو از على علیه‌السّلام به تنتان هست؟ شما به اندازه اى كه او دغدغه انسان را داشت، شما هم داريد؟ او براى گمراه اشك مى ريخت، شما براى گمراه تا حالا چه كرده ايد؟ الآن هم كه كشور ما (يَخْرُجُونَ مِنْ دينِ اللّهِ افْواجاً) است. چقدر شما دغدغه داريد؟ چقدر ناراحتيد؟ چقدر دختران ما از نظر روش و افكار و اخلاق تبديل به دختران تل‌آويو و واشنگتن شده‌اند؟ چقدر جوان هاى اين مملكت فاسد و معتاد و دزد و جيب‌بر شدند؟ شما چقدر دغدغه انسان را داريد؟
محبت به شقى ترين مردم
شبى كه زير تيزى شمشير زهرآگين ابن ملجم داشت دست و پا مى زد نزديك نيمه شب بيست و يكم حسن و حسين و قمر بنى هاشم و محمد حنفيه: را صدا زد، گفت: عزيزان من! يك نفر به من حمله كرده، من امشب شهيد مى شوم، فردا ننشينيد بگوييد على علیه‌السّلام را كشتند پس تا جايى كه دلمان خنك بشود بايد بكشيم، يك نفر مرا كشته است. بعد به حسن و حسينش 8 گفت: حسن جان! حسين جان! اگر دلتان آمد قاتل مرا ببخشيد، اگر بنا شد قصاص بكنيد، در تاريكى محراب، يك ضربت به من زده، دوتا نزده، مبادا دوتا شمشير به او بزنيد، اگر با آن يك ضربت كشته شد بدنش را دست مردم ندهيد چون من مى دانم مردم عصبانى هستند، عادل هم نيستند، چاقو و خنجر و چوب ميآورند، بدنش را ممكن است سوراخ سوراخ كنند، چشمش را دربياورند، خودتان جنازه قاتل مرا دفن كنيد، به دست مردم نيفتد. چه كسى چنين دغدغه اى را نسبت به انسان دارد؟ آن هم نسبت به اشقى الاشقياء و قاتل خود.
به جز از على كه گويد به پسر كه قاتل من
چو اسير توست اكنون به اسير كن مدارا
اين چه روح و فكر پاكى است كه وقتى صبح نوزدهم او را روى گليم ميگذارند، سر گليم را بچه‌ها ميگيرند ميآورند داخل خانه، بلافاصله نان و آب و شير ميآورند، چشمش را باز ميكند ميگويد: حسن جان! ابن ملجم هم مسافر است، او هم روزه نيست، صبحانه مرا به او بدهيد بعد براى من صبحانه بياوريد. و براى اين كه قاتل را بيدار و آگاه كند آفتاب كه طلوع كرد به پسرهايش گفت: قاتل را بياوريد من او را ببينم. ابن ملجم را آوردند. فرمود: بنشين كنار بستر من. براى اين كه او را تحريك بكند و به خود بيايد، با آن حال مظلومانه‌اش برگشت گفت: من براى تو بد امامى بودم؟! عيبى داشتم؟!
سفارش به استاندار
در عهدنامه مالك اشتر نوشت: مالك! كارى كن كه در خيمه حيات از حداقل زندگى خوب تمام مردم برخوردار باشند، چه اين كه مردم هم دين تو باشند يا هم دين تو نباشند، براى تو فرقى نكند. يك وقت نگويى چون اينها مؤمن هستند به اينها بيشتر برسم، ولى اينها چون يهودى، مسيحى يا زرتشتى اند از تداركات كشور چيزى به آنها ندهم. «۷»
دنيا در ديدگاه على علیه‌السّلام
اما راجع به دنيا پاك ترين نظر را داشت: (انّ الدُنْيا دارُ صِدْق لِمَنْ صَدَقَها، وَ دارُ عافيَه لِمَنْ فَهِمَ عَنْها وَ دارُ غِنىً لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْها وَ دارُ مَوْعِظَه لِمَنِ اتَّعَظَ بِها، مَسْجِدُ أَحِبّاءاللّهِ وَ مُصَلّى مَلائِكَهِ اللّهِ وَ مَهْبَطُ وَحْىِ اللّهِ وَ مَتْجَرُ اوْلياءَاللّه اكْتَسَبُوا فيها الرَحْمَه وَ رَبِحُوا فيها الْجَنَه). «۸» شما در تمام مكتب ها بگرديد اگر نمونه اين نظر را راجع به دنيا ديديد؟
نيّت اميرالمؤمنين علیه‌السّلام
و اما نيّت او، كافى است كه شما در كتاب هاى شيعه و سنى وزن نيت او را از زبان پيغمبر اكرم صلوات الله علیه بشنويد. اين وزن نيت على علیه‌السّلام در پاكى در سن بيست و سه سالگى است: (ضَربَهُ عَلى يَوْمَ الْخَنْدَقْ افْضَلْ مِنْ عِبادَهِ الثَقَلَيْنْ.) «۹» در پاكى نيت، شما كافى است پاكى نيت او را در اين آيه سوره بقره ببينيد: (وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ …) «۱۰» خدايا! جانم را آن هم در سن بيست سالگى با تو معامله مى كنم فقط محض خودت. من نه كارى به بهشت دارم و نه كارى به جهنم، جانم را با شخص خودت معامله مى كنم.
عمل اميرالمؤمنين علیه‌السّلام
اما از نظر عمل: امام باقر علیه‌السّلام ميفرمايد: يك روز در اتاق پدرم زين العابدين علیه‌السّلام نشسته بودم، داشتم عبادت پدرم را نگاه مى كردم، ركوعش را، سجودش را، حالش را، بعد با صداى بلند شروع كردم گريه كردن. پدرم نمازش را كه سلام داد و فرمود: باقرم! چرا گريه مى كنى؟ گفتم: پدر از اين سنگينى عبادتت دلم سوخت، پدرم شروع كرد گريه كردن. به پدرم گفتم: من دلم براى شما سوخت گريه كردم، شما براى چه گريه مى كنى؟ فرمود: عزيز دلم! اگر زمان على علیه‌السّلام بودى و عبادت على علیه‌السّلام را مى ديدى چه ميگفتى!
يك شعر از يك سنى حنفى مسلك بخوانم، حنفى ها خيلى متعصب اند.
شير خدا شاه ولايت على
صيقلى شرك خفى و جلى
روز احد چون صف هيجا گرفت
تير مخالف به تنش جا گرفت
غنچه پيكان به گل او نهفت
صد گل محنت ز گل او شكفت
روى عبادت سوى محراب كرد
پشت به درد سر اصحاب كرد
بيست و سه سالش بود، جراح به پيغمبر صلوات الله علیه گفت: نود زخم خورده، همه را بستم اما يك تير به عصب استخوان پا فرو رفته تا مى خواهم آن را دربياورم شديد ناله مى زند، من هم مى دانم دردش خيلى است، نميگذارد آن را دربياورم، چكار كنم؟ پيغمبر صلوات الله علیه فرمود: صبر كن وقت نماز بشود.
خنجر الماس چو بينداختند
چاك به تن چون گلش انداختند
گُل گُل خونش به مصلى چكيد
گشت چو فارغ ز نماز آن بديد
اين‌همه گل چيست‌ته پاى من
ساخته گلزار مصلاى من
صورت حالش چو نمودند باز
گفت كه سوگند به داناى راز
كز علل تيغ ندارم خبر
گر چه زمن نيست خبردارتر
(جامى) از آلايش تن پاك شو
در قدم پاك روان خاك شو
شايد از اين خاك به‌گردى رسى
گرد شكافى و به مردى رسى
اخلاق اميرالمؤمنين علیه‌السّلام
يك موردش را برايتان بگويم، ايام حكومتش است، رئيس مملكت است، در راه دارد ميآيد يك دختر خانمى را مى بيند زار زار گريه ميكند. على علیه‌السّلام در مقابل گريه گريه كنندگان طاقت نميآورد، دختر خانم! چى شده؟ گفت: من كنيزم و كلفت هستم، پول به من داده اند خرما خريده‌ام، خرما خوب نيست، خانمم گفته برو پس بده و آمده ام به خرمافروش ميگويم: پس بگير، ميگويد: پس نميگيرم. فرمود: بيا با همديگر برويم من خرمايت را پس بدهم. آمد در مغازه خرمافروش، خيلى بامحبت فرمود: اين خرما را عوض بكن. گفت: به تو هيچ ربطى ندارد، به خرما فروش لات و بيتربيت دوباره فرمودند، اگر ممكن است عوض كن، گفت مزاحم كسبم نشو. و از پشت دخل آمد و يك مشت به سينه اميرالمؤمنين علیه‌السّلام زد و از مغازه بيرون پرتش كرد. گفت: ميگويم برو. به دختر فرمود: خوب اين كه پس نگرفت بيا برويم در خانه‌تان به خانمت بگويم حالا با اين خرماها قناعت كن. هيچ قدرتمندى در روى اين كره زمين به اين پاكى مى شناسيد؟ اينقدر اخلاق والا. دختر راه افتاد، على علیه‌السّلام هم راه افتاد، همسايه روبرويى آمد در مغازه جوان خرمافروش، گفت: با كدام دستت به اين سينه زدى؟ گفت: با اين دست. گفت: خوشت آمد با اين مشتى كه به اين مرد زدى؟! تو فهميدى اين كيست؟ گفت: نه، كيست؟ با اين لباس پاره اش آمده بود اينجا مزاحم ما شده بود. گفت: نفهميدى؟ گفت: نه، گفت: اين سينه، صندوق اسرار خداست، اين شوهر فاطمه زهرا (س) است، اين پدر حسن و حسين 8 و اين اميرالمؤمنين علیه‌السّلام است. دويد دنبال اميرالمؤمنين علیه‌السّلام، آمد خودش را بيندازد روى پاى على علیه‌السّلام، زير بغلش را گرفت، گفت: مرا ببخش، بد كردم. فرمود: تو مرا ببخش، من آمدم مزاحم كاسبى ات شدم. «۱۱» لا اله الا الله.
شما رئيسهاى كشورها يك موى على علیه‌السّلام به تنتان هست؟ خرما را گرفت و بهترين خرما را براى دختر آورد و فرمود: برو، گفت: على جان! دير شده مرا مى زنند. فرمود: خوب من ميآيم از جانب تو عذرخواهى مى كنم. خانم ديد كنيزش دير كرده، پنج دفعه هى آمد در را باز كرد و بيرون را نگاه كرد، بعد يك مرتبه ديد كنيزش با اميرالمؤمنين علیه‌السّلام دارد ميآيد، على علیه‌السّلام را ميشناخت، دو لنگه در را باز كرد اميرالمؤمنين علیه‌السّلام فرمود: يك مقدار دير شده عذرش را قبول كن، گفت: آقا جان! فداى قدمتمان بشوم، من اين كنيز را به شما بخشيدم. امام علیه‌السّلام هم رو كرد به كنيز، فرمود: من هم تو را در راه خدا آزاد كردم برو، اين يك مصداق پاكى.
مجلس امشب به نام على علیه‌السّلام شد، على علیه‌السّلام هنوز مظلوم است، على علیه‌السّلام هنوز تنهاست، چند روز است از كنار قبرش صداى ناله هاى مظلومانه بلند است،«۱۲» فرهنگ على علیه‌السّلام هنوز در دنيا فرهنگ مظلومى است، پاى منبرش يك نفر بلند شد و گفت: به من ظلم شده. فرمود: چقدر به تو ظلم شده؟ گفت: يك ظلم. فرمود: به تو يك ظلم شده اما به من به اندازه ريگ هاى بيابان، و به تعداد نخ پشم گوسفندان دنيا ظلم شده.
مصيبت جانكاه
زهرا سلام الله علیها داشت جان مى داد و اشك مى ريخت، اميرالمؤمنين علیه‌السّلام گفت: چرا گريه مى كنى؟ گفت: به مظلوميت تو گريه مى كنم. در دامن خودش جان داد. بعد از ظهر بود، به حسن و حسين، و زينب و كلثوم: گفت: عزيزانم! بلند بلند گريه نكنيد، نمى خواهم همسايه هاى ديوار به ديوارمان هم بفهمند كه مادرتان را از دست داديد. نيمه شب شد بدن دختر پيغمبر را داخل آن حياط كوچك آورد، صدا زد: حسن جان! حسين جان! شما آب بياوريد، من بدن مادرتان را با كمك شما غسل بدهم. اما وسط غسل ديدند بابا غسل را رها كرد و آمد صورت به ديوار گذاشت، شروع كرد بلند بلند گريه كردن.
مگر بابا به ما نگفته بلند بلند گريه نكنيم؟ چرا خودش بلند بلند گريه ميكند؟ آمدند گفتند: بابا چى شده؟ فرمود: دستم به بازوى مادرتان رسيد، آنقدر با غلاف شمشير به بازوى مادرتان زده‌اند … بعد بدن را كفن كرد و صدا زد حسن جان! حسين جان! دخترانم! اين آخرين بارى است كه مادرتان را مى بينيد. بچه ها آمدند، دوتا دختر دو طرف بدن مادر سر گذاشتند، امام حسن علیه‌السّلام صورت، روى صورت مادر، ابى عبدالله علیه‌السّلام صورت، كف پاى مادر، حسين جان! براى شما سخت تر بود صورت روى پاى مادر يا براى خواهرت زينب (س) وقتى صورت روى گلوى بريده تو گذاشت.
پی‌نوشت‌ها:
(۱). نهج البلاغه: خطبه 185
(۲). يونس: 44
(۳). نساء: 124. «وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّلِحَتِ مِن ذَكَر أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا»
(۴). نهج البلاغه: خطبه 185.
(۵). ينابيع الموده: 1/ 362، الباب الرابعون، حديث 1. أخرج أحمد بن حنبل فى مسنده، و احمد البيهقى فى صحيحه عن أبى حمرا، قال: قال رسول الله 6: من أراد أن ينظر الى آدم فى علمه، و الى نوح فى عزمه، و الى ابراهيم فى حلمه، و الى موسى فى هيبته، و الى عيسى فى زهده، فلينظر الى على بن ابى طالب 7.
و اين روايت در مصادر شيعى به طرق مختلف با اختلاف كمى نقل شده است.
(۶). خوارج حضرت اميرالمؤمنين 7 را كافر مى دانستند، ملل و نحل: 170، الايضاح: 48.
يك مصداق اين مطلب روايتى است كه: مردى از خوارج خطاب به اميرالمؤمنين 7 گفت: قاتله الله كافراً ما افقهه.
نهج البلاغه: حكمت 412؛ بحارالانوار: 33/ 434؛ حديث 643.
(۷). نهج البلاغه: نامه 53.
مَوْعِظَه لِمَنِ اتَّعَظَ بِها، مَسْجِدُ أَحِبّاءاللّهِ وَ مُصَلّى مَلائِكَهِ اللّهِ وَ مَهْبَطُ وَحْىِ اللّهِ وَ مَتْجَرُ اوْلياءَاللّه اكْتَسَبُوا فيها الرَحْمَه وَ رَبِحُوا فيها الْجَنَه). «1» شما در تمام مكتب ها بگرديد اگر نمونه اين نظر را راجع به دنيا ديديد؟
(۸). نهج البلاغه: حكمت 131.” همانا دنيا سراى راستى براى كسى است كه با آن به راستى برخورد كند، و خانه عافيت است براى آن كه آن را فهميد، و محل توانگرى است براى آن كه از آن توشه گرفت، و جاى پند است براى كسى كه با آن پند گيرد. مسجد عاشقان خدا، و جايگاه نماز فرشتگان، و محل فرود آمدن وحى، و تجارتخانه اولياء خداست كه در آن كسب رحمت كردند و بهشت را سود بردند.”
(۹). الاقبال: 467؛ عوالى اللآلى: 4/ 86، حديث 102.
(۱۰). بقره: 207
(۱۱). كشف الغمه: 1/ 163؛ بحارالانوار: 40/ 331، باب 98، حديث 14.
(۱۲). در تاريخ ايراد اين سخنرانى اشغالگران به شهر مقدس نجف اشرف حمله كرده بودند و گروه زيادى از شيعيان را در كنار حرم شريف حضرت اميرالمؤمنين به خاك و خون كشيدند
