در این بخش به بررسی زندگی امام حسن علیه السلام می‌پردازیم:
حسن بن علی بن ابی‌طالب علیه السلام مشهور به امام حسن مجتبی ۳-۵۰ ق دومین امام شیعیان که ۱۰ سال ۴۰-۵۰ ق امام و حدود ۷ ماه خلیفه مسلمانان بود. اهل سنت او را آخرین خلیفه از خلفای راشدین دانسته‌اند.
حسن بن علی نخستین فرزند امام علی علیه السلام و فاطمه زهرا سلام الله علیها و نخستین نوه پیامبر صلوات الله علیه است. بنابر گزارش‌های تاریخی، نام حسن را پیامبر صلوات الله علیه برای او برگزید و او را بسیار دوست داشت. او هفت سال از عمر خود را با پیامبر صلوات الله علیه همراه بود و در بیعت رضوان و ماجرای مباهله با مسیحیان نجران حضور داشت.
فضایل امام حسن علیه السلام در منابع شیعه و اهل سنت آمده است. او یکی از اصحاب کسا است که آیه تطهیر درباره آنان نازل شد و شیعیان آنان را معصوم می‌دانند. آیه اطعام و آیه مودت و آیه مباهله نیز درباره او و پدر و مادر و برادرش نازل شده است. او دو بار کل دارایی‌اش را در راه خدا بخشید و سه بار نیمی از اموالش را به نیازمندان داد. گفته‌اند به سبب همین بخشندگی‌ها، او را کریم اهل بیت خوانده‌اند. او ۲۰ یا ۲۵ بار پیاده به حج رفت.
از زندگی او در دوران خلیفه اول و دوم خبر چندانی در دسترس نیست. به دستور خلیفه دوم به عنوان شاهد، در شورای شش نفره تعیین خلیفه سوم حاضر بود. گزارش‌هایی نیز از شرکت او در برخی جنگ‌ها در دوره خلیفه سوم وجود دارد. او در شورش‌های اواخر خلافت عثمان، به دستور امام علی علیه السلام به محافظت از خانه خلیفه پرداخت. در دوره خلافت امام علی علیه السلام همراه او به کوفه رفت و در جنگ‌های جمل و صفین از فرماندهان سپاه بود.
حسن بن علی در ۲۱ رمضان سال ۴۰ هجری، و پس از شهادت امام علی علیه السلام ، به امامت رسید و در همان روز، بیش از چهل هزار نفر با او برای خلافت بیعت کردند. معاویه، خلافت او را نپذیرفت و با لشکری از شام به سوی عراق حرکت کرد. امام مجتبی علیه السلام سپاهی به فرماندهی عبید الله بن عباس به سمت معاویه فرستاد و خود به همراه یک گروه دیگر به ساباط رفت. معاویه تلاش کرد با طرح شایعاتی میان سپاهیان امام حسن علیه السلام ، زمینه را برای برقراری صلح فراهم کند. در این شرایط، امام حسن علیه السلام مورد سوءقصد یکی از خوارج قرار گرفت و زخمی شد و برای مداوا به مدائن انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران کوفه به معاویه نامه نوشتند و قول دادند حسن بن علی را به وی تسلیم کنند یا به قتل برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای حسن بن علی علیه السلام فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. امام مجتبی علیه السلام صلح و واگذاری خلافت به معاویه را پذیرفت به این شرط که معاویه بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر صلوات الله علیه عمل نماید و برای خود جانشین تعیین نکند و همه مردم از جمله شیعیان علی علیه السلام در امنیت باشند. بعدها معاویه به هیچ‌یک از این شرط‌ها عمل نکرد. صلح با معاویه، نارضایتی شماری از یاران امام حسن علیه السلام را در پی داشت و حتی برخی، او را مذلّ المؤمنین خوار کننده مومنان خواندند.
او پس از ماجرای صلح در سال ۴۱ قمری، به مدینه بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. او در مدینه مرجعیت علمی را بر عهده داشت و بنابر برخی گزارش‌ها از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بود.
وقتی معاویه تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده همسر امام حسن علیه السلام فرستاد تا امام را مسموم کند. گفته‌اند حسن بن علی علیه السلام ۴۰ روز پس از مسموم شدن به شهادت رسید. بنابر نقلی، او وصیت کرده بود کنار قبر پیامبر صلوات الله علیه دفن شود ولی مروان بن حکم و عده‌ای از بنی امیه مانع این کار شدند. پیکر او در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
مجموع سخنان و مکتوبات امام مجتبی علیه السلام و نام ۱۳۸ نفر از کسانی که از او روایت کرده‌اند، در کتاب مسند الامام المجتبی علیه السلام گردآوری شده است.
منبع: ویکی شیعه
