جایگاه حضرت عباس علیه السلام

در این نوشته جایگاه حضرت عباس علیه السلام در زیارت معصومین علیه السلام را می خوانید:

ولادت حضرت عباس

نوزادی در روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجری در بیت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام متولد شد که عباس نام گرفت؛ کودکی که به دلیل چهره زیبا و شخصیت برجسته ای که داشت به قمر بنی هاشم ملقب گردید. عباس بن علی بن ابی‌طالب علیه السلام ، مکنّی به ابوالفضل در سال ۶۱ هجری در واقعه عاشورا به شهادت رسید. سنّ مبارکش را هنگام شهادت ۳۴ سال نوشته‌ اند. از این مدت ۱۴ سال با پدرش امیرالمؤمنین علیه السلام و ۹ سال با برادرش امام مجتبی علیه السلام و ۱۱ سال با امام حسین علیه السلام زیست.
مادرش فاطمه دختر حزام از نسل بنی‌ کلاب، مکنّی به ام ‌البنین می‌باشد که پس از شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیهابه پیشنهاد عقیل امیرالمؤمنین علیه السلام او را به همسری برگزید، چرا که آن حضرت از عقیل خواستار همسری از تبار دلاوران نام‌آور شد تا فرزندی دلیر و شجاع برای او آورد و عقیل ام‌ البنین را به آن حضرت پیشنهاد نمود. ثمره این ازدواج چهار فرزند بنام های عباس، عبدالله، جعفر و عثمان بود که همگی به سال ۶۱ هجری در واقعه جانگداز عاشورا در رکاب اباعبدالله علیه السلام به شهادت رسیدند.

نامگذاری حضرت عباس علیه السلام

هنگامی که حضرت ابوالفضل علیه السلام به دنیا آمد، امّ البنین قنداقه او را به دست امیرالمؤمنین علیه السلام داد تا بر وی نامی بگذارد. حضرت وی را در آغوش کشید و او را مورد تفقّد و محبّت فراوان قرار داد. سپس در گوش راست وی اذان و در گوش چپش اقامه گفت. آنگاه به ام البنین فرمود: او را چه نام نهادی؟ امّ البنین با کمال ادب عرض کرد: من در هیچ امری بر شما سبقت نگرفته ام. هر نامی که می پسندید بر وی بگذارید. حضرت فرمود: من او را به نام عمویم، عباس نامیدم.
واژه عباس، صیغه مبالغه از ماده عبس است که به معنی گرفتگی چهره می باشد. حضرت ابوالفضل علیه السلام از مصادیق بارز أشدّاءُ عَلَی الکفار می باشد. وی بر دشمنان حق عبوس و خشن و در جنگ با آنان غیور و دلاور بود. این نام از همان دوران، نشانگر شهامت و صلابت ابوالفضل علیه السلام بود. مرحوم علامه حائری در کتاب معالی السِبطین می نویسد: امیرمؤمنان علیه السلام او را از این رو عباس نامید که به شجاعت، شکوه، صولت و خشم او در پیکار با دشمنان آگاهی داشت. دشمنان در برابر او لرزه بر اندامشان می افتاد و صورت هایشان از ترس او رنگ در می باخت. او قهرمانی بود که شجاعت را از پدرش به ارث برده بود و بینی گمراهان در برابر او به خاک مالیده می شد.

گریه امیرالمؤمنین علیه السلام در ولادت عباس علیه السلام

پس از اینکه حضرت علی علیه السلام فرزند خود را عباس نام نهاد، دست های او را بوسید و اشک بر صورت نازنینش جاری شد. ام البنین حیرت زده پرسید: چرا گریه می کنید؟ مگر دستان فرزندم عیبی دارد؟ حضرت فرمود: گویی هم اینک می بینم که این دستها روز عاشورا در کنار شریعه فرات و در راه یاری دین خدا قطع شده است.

شش مقام برای حضرت عباس علیه السلام در کلام امام هادی علیه السلام

حضرت عباس از معدود غیرمعصومین هستند که از معصوم برای ایشان زیارتنامه صادر شده است. از حضرت امام صادق علیه السلام زیارتنامه‌ای برای حضرت ابوالفضل علیه السلام روایت شده است، همچنین در زیارت ناحیه مقدسه در مورد حضرت عباس علیه السلام به صورت اختصاصی بیانات بلندی وجود دارد و حضرت اباالفضل مورد مدح حضرات معصومین قرار گرفته‌اند و این به سبب غرق بودن حضرت عباس در معرفت به ولایت است. برخلاف آنچه که بعضاً‌ در بین عوام و برخی ناآگاهان رایج است که حضرت عباس علیه السلام به خاطر جانفشانی برای برادر به این جایگاه دست یافت باید گفت که خیر؛ این فضیلتی برای حضرت عباس نیست چرا که بسیار افراد هستند که حاضرند جان خود را برای برادر فدا کنند و لحظه‌ای برادر خود را رها نکنند، لذا اگر حضرت عباس عظمتی پیدا کرد نه به سبب فداکاری در راه برادر بلکه به سبب شناخت و معرفت کامل و یقین نسبت به مقام

ولایت در زمان خود و فداکاری در راه ولایت بود.

اوج شخصیت حضرت عباس علیه السلام به دلیل بصیرت نافذ ایشان است چرا که امام صادق علیه السلام وقتی که می‌خواهد از عموی خویش یاد کند، با اینکه حضرت عباس فضیلت‌های بسیاری دارد اما در مورد ایشان می‌فرماید: کانَ عَمُّنَا الْعَبَّاسَ نافِذَ البَصیرَةِ، صَلْبَ الْأیمانِ، جاهَدَ مَعَ أَبی‌ عَبْدِ در روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجری خانه امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام به قدوم نوزادی منور شد که عباس نام گرفت؛ کودکی که به دلیل چهره زیبا و شخصیت برجسته ای که داشت به قمر بنی هاشم ملقب گردید. عباس بن علی بن ابی‌طالب علیه السلام ، مکنّی به ابوالفضل در سال ۶۱ هجری در واقعه عاشورا به شهادت رسید. سنّ مبارکش را هنگام شهادت ۳۴ سال نوشته‌ اند. از این مدت ۱۴ سال با پدرش امیرالمؤمنین علیه السلام و ۹ سال با برادرش امام مجتبی علیه السلام و ۱۱ سال با امام حسین علیه السلام زیست.
امام سجاد علیه السلام نیز عموی خود عباس را چنین توصیف می‌فرماید: رَحِمَ اللَّهُ عَمِیَّ الْعَبَّاسَ فَلَقَدْ آثَرَ وأَبْلی وفَدی أَخاهُ بِنَفْسِهِ حَتَّی قُطِعَتْ یَداهُ فَأَبْدَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْهُما جِناحَیْن یَطیرُ بِهِما مَعَ الْمَلائِکَةِ فی‌ الْجَنَّةِ کَما جُعِلَ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبی‌طالِبْ علیه السلام؛ وَإنَّ لِلْعَبّاسِ عِنْدَ اللَّهِ تَبارَکَ وَتَعالی مَنْزِلَةٌ یَغبِطَهُ بِها جَمیعَ الشُّهدَاءِ یَوْمَ القِیامَةِ. خدای عمویم عباس را رحمت کند که ایثار کرد و خود را به سختی افکند و در راه برادرش جانبازی کرد، تا آنکه دست‌ هایش از پیکر جدا گردید. آنگاه خداوند به جای آنها دو بال به وی عنایت فرمود که در بهشت همراه فرشتگان پرواز کند؛ همان‌ سان که برای جعفر طیار قرار داد.
در بخشی از زیارت ناحیه مقدسه امام هادی علیه السلام از زبان آن حضرت چنین می خوانیم: سلام بر ابوالفضل العباس، پسر امیرالمؤمنین؛ آنکه با کمال مواسات و ایثار و برادری، جانش را نثار برادرش حسین علیه السلام کرد؛ آنکه دنیا را وسیله آخرت قرار داد؛ آنکه خود را فداکارانه فدای برادر نمود؛ آنکه نگهبان دین و سپاه حسین علیه السلام بود؛ آنکه تلاش بسیار برای آبرسانی به لب تشنگان نمود؛ آنکه دو دستش در راه خدا قطع شد.

سلام امام زمان عجل الله تعالی فرجه بر عباس علیه السلام

در زیارت نامه منسوب به حضرت ولی عصر ارواحنا فداه مشهور به زیارت ناحیه می خوانیم: سلام بر عباس فرزند امیرمؤمنان علیه السلام که جانش را در راه مواسات با برادرش تقدیم نمود و دنیایش را در راه تحصیل آخرت صرف کرد و جانش را برای حفاظت از برادرش قربانی فرمود.
مواسی یکی از القاب دیگر حضرت ابوالفضل علیه السلام است. او از همه چیز دل بریده بود و تنها به حسین علیه السلام دل بسته بود و همه هستی خویش را نثار او نمود. همیاری، برادری و پیوند پرمحبت و تنگاتنگ او با امام حسین علیه السلام همچون همیاری و پیوند عاشق حقیقی به معشوق بود. حضرت عباس علیه السلام دارای دو فرزند بنام‌های فضل و عبیدالله از لبابه دختر عبیدالله ابن عباس بن عبدالمطلب بود و نسل آن بزرگوار از طریق عبیدالله امتداد یافت. قمر بنی هاشم، سقاء، علمدار، العبد الصالح، المواسی الصابر، المحتسب. از القاب آن حضرت به شمار می رود.
حضرت ابوالفضل علیه السلام توفیق آنرا پیدا کرد که از محضر ۴ معصوم بهره‌ مند شود. پدر عظیم‌الشان ایشان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام ، امام حسن علیه السلام ، امام حسین علیه السلام و همچنین امام سجاد علیه السلام . حضرت عباس برای حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام همچون امیرالمؤمنین علیه السلام برای پیامبر صلوات الله علیه بود. در نقل‌ های معتبر تاریخی و حدیثی آمده است که حضرت علی علیه السلام نماد اقتدار اسلام در عصر پیامبر صلوات الله علیه بود و در غزوات پیامبر صلوات الله علیه همیشه پرچم اصلی سپاه اسلام را حمل و پیشاپیش سپاه اسلام حرکت می‌کرد. اینکه به حضرت عباس علیه السلام علمدار گفته می‌شود به این دلیل است حضرت عباس علیه السلام پرچم اصلی سپاه امام حسین علیه السلام را در دست داشت و در قلب سپاه قرار گرفته بود.
عظمت حضرت عباس علیه السلام از اینجا تا حدی شناخته می‌شود که ایشان شجاعت حضرت امیر علیه السلام را به ارث برده بود و آن حضرت در روز عاشورا به فرمان امام حسین علیه السلام دست به شمشیر نبرد؛ مگر جز یک مورد که زهیر و حر در محاصره قرار گرفته بودند و فرمان مطاع مقام ولایت را اجرا کرد. امام حسین علیه السلام از ایشان خواسته بودند که پرچم را در دست داشته باشد که اهل حرم وقتی نگاهشان به پرچم در دستان عباس علیه السلام می‌افتد قوت قلب پیدا ‌کنند و بدانند این سپاه هنوز وجود دارد.
حضرت عباس علیه السلام بر میل طبیعی خود که جنگ با دشمنان ولایت است پای می‌گذارد و فرمان ولایت را اطاعت می‌کند و وارد عرصه جنگ نمی‌شود و شاهد شهادت عزیزان، برادران و اصحاب امام حسین علیه السلام می‌شود و زمانی هم که همه یاران امام به شهادت می رسیدند و تنها حضرت عباس باقی ماند به نزد امام حسین علیه السلام رفته تا اذن میدان بگیرد اما با این جمله امام مواجه می‌شود که “برای طفلان تشنه آب بیاور”و حضرت عباس علیه السلام در هنگام آوردن آب به خیمه گاه مورد هجوم سپاه عمر سعد قرار می گیرد و به شهادت می رسند و اینجاست که امام حسین علیه السلام با شهادت ایشان احساس تنهایی می‌کند و می ‌فرماید “الان انکسر ظهری و قلت حیلتی“…
شناخت مقام و جایگاه حضرت عباس علیه السلام در میان شهدای کربلا سخت و دشوار است، اما می توان به این جمله امام حسین علیه السلام “الان انکسر ظهری و قلت حیلتی”… توجه کرد که چگونه با شهادت ۷۰ تن از یاران و فرزندان، چنین جمله ای را به زبان نیاوردند و تنها با شهادت حضرت عباس علیه السلام چنین جمله ای را گفتند، در حالی که حضرت عباس علیه السلام آخرین فرد از یاران بودند که با شهادت ایشان امام تنها و بی یاور شده بود و فریاد “هل من ناصر ینصرنی” سر دادند. دلسوخته ای می گوید: عباس، تنهای تنها ارتش حسین علیه السلام بود. آری حضرت عباس علیه السلام ، زهرا سرشت و فاطمه تبار بود که با افتادنش از اسب، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیهاصدا زد، عباس پسرم. این در حالی است که امام علی علیه السلام در روایتی می فرمایند: فرزندان من کجا و فرزندان رسول خدا صلوات الله علیه کجا؟!

منبع: پرتال امام خمینی