آنچه باید از حضرت زینب(س) آموخت

در این نوشته آنچه باید از حضرت زینب س آموخت را می خوانید:
زینب کبری را کمالاتِ بسیار بود؛ در جمال و سکینه و وقار، همانند خدیجه کبری بود و در عصمت و حیا، به فاطمه زهرا می‌مانست. در فصاحت و بلاغت، هم چون علی مرتضی بود و در حلم و بردباری، همسان امام مجتبی و در شجاعت و قوت قلب، بسان حضرت سید الشهدا.
دانش، عبادت، فصاحت و بلاغت، بصیرت در امور سیاسی و صبر و شکیبایی از خصیصه های مهم حضرت زینب س بود که امروز فارغ از جنسیت، لازم است همگان این خصایص را در مسیر زندگی خود به کار گیرند.
شفقنا در گفت وگو با کارشناسان، خصیصه ها و ویژگی های اخلاقی و رفتاری حضرت زینب س و به کارگیری این ویژگی ها در موقعیت های مختلف را مورد بررسی قرار داد که در ادامه می خوانید:
زهرا شجاعی: عاطفه، محبت و رأفت برجسته ترین صفات حضرت زینب س
دکتر زهرا شجاعی در گفت وگو با شفقنا به برخی از خصیصه های حضرت زینب س اشاره و اظهار کرد: به عنوان مقدمه عرض می کنم که متأسفانه الگوهای تراز مکتب ما به خصوص زنان این مکتب همچون حضرت فاطمه س و حضرت زینب س ، آنطور که باید به جامعه معرفی نشدند و در هر عصر و مکانی وجود مقدس و شخصیت چند بُعدی این بزرگواران، این امکان و قابلیت را دارد که بتوانیم از آنان درس و الگو بگیریم و نسل امروز، دیروز و فردا بتوانند با بهره مندی از وجود آنها راه بهتر زیستن را پیدا کنند بنابراین ضرورت دارد که به نوعی از ساحت مقدس این بزرگان غبار روبی کنیم و این الگوها را معاصرسازی نماییم تا فاصله ای که بین آنان و ما به وجود آمده و سبب شده که نسل جوان یا جامعه امروز یا بخشی از زنان به سمت الگوهای زمینی بروند، پُر شود و این خلاء جبران گردد.
عاطفه، محبت و رأفت حضرت زینب س در همه مراحل زندگی، از برجسته ترین صفات ایشان است
وی ادامه داد: در ارتباط با شخصیت حضرت زینب س ، به نظرم شاید عاطفه، محبت و رأفتی که در دوران کودکی، جوانی، نوجوانی و تأهل تا آخرین مراحل زندگی در وجود حضرت زینب س وجود داشته، یکی از برجسته ترین صفات حضرت زینب س است؛ این ویژگی باقی ویژگی های ایشان مثل صبوری، شجاعت، ایثار و از خودگذشتگی را در ذیل خود قابل تعریف می کند. محبت و علاقه ای که حضرت زینب س نسبت به برادران، پدر، مادر و پدربزرگ خود داشتند و در داستان ها، روایات و احادیث مربوط به حضرت به آنها اشاره شده است. همراهی با برادر به عنوان شرط ضمن عقد که گویی با توجه به علم لدنی که داشتند پیشاپیش رسالت و مسئولیت خود را برای ادامه دادن راه برادر تبیین کردند و برای افرادی دیگر مانند همسر به نوعی بیان نمودند، همه حاکی از احساس مسئولیت و تعهدی بود که حضرت زینب س نسبت به آرمان ها و دین اسلام داشتند.
احساس مسئولیت حضرت زینب س برای ترویج افکار عمومی و فرهنگ اسلام
این فعال زنان به ابعاد اجتماعی شخصیت حضرت زینب س اشاره و خاطرنشان کرد: از نظر اجتماعی حضرت زینب س در مراحل، عرصه های مختلف و شرایط گوناگونی که قرار می گرفتند، این بُعد شخصیت ایشان بروز و ظهور پیدا کرده است. احساس مسئولیت ایشان در ارتباط با جامعه و تلاشی که برای ترویج افکار عمومی و ترویج فرهنگ اسلام راستین داشتند در نمونه ها و داستان هایی که در زندگی حضرت بیان می شود، قابل شناسایی است.
جنسیت در الگوپذیری نقشی ندارد
وی در پاسخ به این پرسش که الگوگیری از ویژگی های حضرت زینب س مختص به بانوان است یا مردان را نیز شامل می شود؟ گفت: در بحث اسوه و تأسی یا الگوگیری و آنچه مرسوم است یا در فرهنگ ما جا افتاده، گویی زنان از زنان و مردان از مردان باید الگو بگیرند، در صورتی که در فرهنگ دینی ما چنین مساله ای تصریح و محدود نشده است. به عنوان مثال در مورد پیامبر اکرم(ص) بیان شده است: لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَهٌ حَسَنَهٌ بنابراین حضرت رسول(ص) برای همه اعم از زن و مرد الگو هستند. در تأیید بیاناتم به روایتی از قول حضرت مهدی عج اشاره می کند که ایشان می فرمایند: اِنَّ لی فی ابنه رسولِ الله اُسوهٌ حَسَنَهٌ؛ وجود مقدس حضرت زهرا س الگو و اسوه حسنه ای برای من است . یا در روایت دیگری امام حسین(ع) می فرمایند: فَلَکُمْ فِیَّ اُسْوَهٌ؛ من الگوی شما هستم .
شجاعی افزود: جنسیت در اسوه گیری مطرح نیست چرا که در اسلام، کمال انسانی به روح انسانی مربوط می شود و روح هم جنسیت ندارد. بخشی اعظمی از آنچه به جنسیت مربوط است و به زنانگی و مردانگی معروف می شود، با فیزیک، بدن و بیولوژی انسان ارتباط پیدا می کند و یک امر از بین رونده است، آنچه باقی می ماند و دوام پیدا می کند روح انسان است و تعالی و تکامل روح هم جنسیت بردار نیست بنابراین اگر بخواهیم اصول حاکم بر رفتار شخصیت های تراز مکتب، اعم از زنان و مردان را شناسایی کنیم و آنها را مبنای رفتاری خود قرار دهیم، متوجه می شویم که محدود به جنسیت نیستند و شاید در ایفای نقش های زنانه برای الگوهای تراز مکتب اصرار یا تأکید خاصی داشته باشیم به عنوان مثال نقش مادری و همسری حضرت زهرا س ، اما در ارتباط با ویژگی های انسانی به نظرم جنسیت در الگوپذیری نقشی ندارد.
با زبان روز ویژگی های حضرت زینب س را تبیین و معرفی کنیم
وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه زنان و مردان جامعه امروز ما چه اندازه از ویژگی های حضرت زینب س فاصله دارند؟ اظهار کرد: پاسخ به این سوال نیاز به یک تحقیق میدانی و جامعه شناختی براساس شاخص ها و معیارهای قابل اندازه گیری دارد، که ما نه آن تحقیق را انجام دادیم و نه این شاخص ها را داریم، اما اجمالاً می توانم بگویم که علاوه بر عشقی که جامعه ما اعم از زن و مرد نسبت به اهل بیت(ع) و حضرت زینب س دارند، زمینه و مقدمات برای بهره مندی بیشتر از وجود مقدس حضرت برای الگوگیری فراهم است و امیدواریم که این امر توسعه پیدا کند به شرطی که فرهنگ سازان، نویسندگان، اندیشمندان، مبلغان و علما که رسالت و مسئولیتی در این امر دارند، بتوانند در جهت معرفی و تبیین شخصیت و ابعاد وجودی بزرگان، با زبان روز مسئولیت خود را به انجام رسانند تا بهره مندی و استفاده بیشتری از وجود این بزرگان داشته باشیم.
باید به معرفی بیشتر، دقیق تر و روز آمدتر الگوها پرداخت
شجاعی به منظور انتقال ویژگی ها و خصایص حضرت زینب س به نسل آینده راهکاری ارایه داد و گفت: بناست هم بانوان و هم مردان زینبی باشند لذا فکر می کنم ویژگی های حضرت زینب س آنچنان که باید به دست ما نسل گذشته نیز نرسیده است، شاید از گذشتگان هم علما، دانشمندان و مورخین زحمات بسیاری در جهت حفظ این آثار کشیدند، اما در جهت تبلیغ و ترویج و روز آمد کردن یا انتقال این فرهنگ که جنبه کاربردی و عملی پیدا کند، متأسفانه این ضعف وجود داشته و همچنان وجود دارد. به اعتقاد من از لا به لای متون تاریخی گرانسنگی که برای ما باقی مانده باید با استفاده از ابزار جدید و نوین ارتباطی و با استفاده از روش و شیوه های هنری که بتواند نافذ و تأثیرگذار باشد، این انتقال ها صورت گیرد. اگر زمانی نوشتن کتاب یا رساله های مکتوب، نقش انتقال فرهنگ را داشتند، امروز با استفاده از فضای نیمه حقیقی و نیمه مجازی و همچنین با استفاده از روش های گوناگونی از جمله برگزاری کنفرانس ها و نشست هایی که جنبه گفت وگوی طرفینی داشته باشد، می توان شبهات و سوالات نسل جوان را پاسخ داد و به معرفی بیشتر، دقیق تر و روز آمدتر الگوها پرداخت.
اشرف بروجردی: نپذیرفتن ظالم و ظلم یک نوع کرامت برای انسان است که بسیار زیباست
دکتر اشرف بروجردی در گفت وگو با شفقنا، با بیان اینکه شناخت از حضرت زینب س چندان توسعه نیافته است، اظهار کرد: شناخت ما نسبت به حضرت زینب س بیشتر بعد از شهادت امام حسین(ع) است، این شناخت خیلی توسعه پیدا نکرده و تاریخ چندان نقل نکرده که بدانیم قبل از آن، حضرت از چه ویژگی هایی برخوردار بودند و چه رفتاری با دیگران داشتند.
تقابل با ظلم و حاکمیت ظالم
وی ادامه داد: آنچه به دست ما آمده از زمان شهادت حضرت زینب س است، تنها یک نکته از قبل شهادت حضرت بیان می شود و آن اینکه حضرت زینب س با همسرشان شرط می کنند که این اختیار را داشته باشند با برادرشان امام حسین(ع) همراهی کنند. این شرط باعث می شود که حضرت بتواند به راحتی مهاجرت کند و همراه با امام حسین(ع) از مکه خارج شوند و به سمت کوفه و کربلا بروند. بعد از شهادت هم از مجموع فرمایشات آن حضرت و بیاناتی که داشتند به نظر می رسد که مهم ترین خصیصه رفتاری ایشان تقابل با ظلم است و اینکه زیر بار ظلم نرفتند و حاکمیت ظالم را نپذیرفتند و اجازه ندادند یک فرد ظالم بر خاندان پیامبر(ص) سیطره پیدا کند.
محوری برای عزت و کرامت نفس بخشیدن به دیگران
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: نکته دیگری که از ماجرای کوفه در تاریخ نقل می شود، عزت و کرامت نفس ایشان است که نشان می دهد وقتی به اهل بیت حضرت زینب س نان و خرما داده می شود، ایشان استنکاف می کنند و بیان می دارند که صدقه بر ما حرام است؛ ایشان در واقع می خواستند عزت نفس را در میان اعضای خانواده که باقی ماندند، حفظ کنند. نکته دیگری که می توان از مجموعه فرمایشات و اتفاقاتی که در تاریخ نقل می شود به یاد آورد، عطوفت، محبت و سرپرستی همه اهل بیت است به گونه ای که ایشان برای همه اعضای خانواده مرجع می شوند، همه، چشم به ایشان دوختند که او بتواند راهنمایشان باشد و هدایتشان کند و دستورات او به نوعی بر همه کسانی که در این کاروان بودند، لازم الاطاعه به نظر می رسد. آنجا که حضرت می گویند گریه نکنید و صدایی از کسی بلند نمی شود. آنجایی که دعوت به صبر می کنند و صبوری را پیشه خود می کنند، همه به حضرت زینب س تأسی می کنند. همه این موارد نشان دهنده این است که حضرت زینب س از یک مرجعیتی در میان خانواده برخوردار بودند به عنوان کسی که می توانسته نقش هدایتگری را برعهده داشته باشد.
ایستادگی در مقابل زور مبنایی اعتقادی دارد
این فعال زنان اظهار کرد: نکته دیگر اینکه حضرت کسانی که ناحق رفتارهایی را اعمال می کردند، به یاد می آورند و به دیگران متذکر می شوند که جزء زیبایی از خالق جهان ندیدند و این را به عنوان یک سر فصلی از زندگی نگاه می کنند که اگر امروز عزیزان خود را از دست دادیم و به شهادت رسیدند در واقع اراده ای از جانب خداوند بوده و نشانه ای از اینکه تسلیم شدن در مقابل زور پذیرفتنی نیست و مبنای آن هم اعتقادی است. باور فرد به خدای یکتاست، باور به اینکه پرستش و اطاعت تنها در مقابل او معنا دارد و کسی حق ندارد غیر از او را برای خود به عنوان مرجع قرار دهد. با توجه به اسناد تاریخی این موارد که بیان کردم از مجموع رفتارها و گفته هایی است که در مورد حضرت زینب س نقل شده است.
نپذیرفتن ظالم کرامتی زیبا
بروجردی الگوپذیری از ویژگی های حضرت زینب س را مختص بانوان ندانست و تصریح کرد: ویژگی ها و خصایص حضرت زینب س شامل حال همگان است. وقتی می فرمایند: ما رَاَیْتُ اِلاّ جَمیلا یعنی به همه متذکر می شوند که من جز زیبایی ندیدم چرا که امر مهمی محقق شده و آن حفظ کرامت انسانی است و این حفظ کرامت انسان با شهادت امام حسین(ع) محقق شده و در واقع امام حسین(ع) تسلیم یک فرد ناباب و ناصواب نشده که نپذیرفتن ظالم و ظلم یک نوع کرامتی برای انسان است که بسیار زیباست.
فاطمه رهبر: ویژگی های شخصیتی حضرت زینب س مقداری به فراموشی سپرده شده است
فاطمه رهبر در گفت وگو با شفقنا به شماری از ویژگی های اخلاقی و اجتماعی حضرت زینب س اشاره و اظهار کرد: یکی از القاب بسیار معروف حضرت زینب س عقیله بنی هاشم بود و این لقب در لسان عرب یا در ترجمه به عنوان زن ارجمند و گرامی در قوم و قبیله خود محسوب می شود. این نکته می تواند برای زنان و مردان الگو باشد چرا که هرکدام از ما در میان قوم و اقوام خود می توانیم به جایگاهی برسیم که از کرامت و عزت برخوردار شویم و نقش محوری در بیان دیدگاه ها داشته باشیم که قطعاً می تواند دیدگاه های دینی، اسلامی و معنوی باشد.
وی ادامه داد: از دیگر صفات حضرت زینب س فصیحه، بلیغه، عارفه، کامله، عابده، فاضله و صابره بود که می توانیم به عنوان الگو از هر یک از این صفات بهره ببریم و از آنان برای زندگی عادی خود الگوبرداری کنیم. حضرت زینب س در زمان فوت مادرشان حضرت زهرا س خردسال بودند و از این جهت فشارهای بسیاری را تحمل کردند. پس از آن در برابر مصیب هایی مانند شهادت پدرشان حضرت علی(ع) و شهادت امام حسن(ع) و واقعه کربلا که دلخراش ترین وقایع بود، بردباری کردند که صبر، تحمل و بردباری سه فاکتور مهمی است که می توان از صفات ایشان الهام گرفت.
در برابر مشکلات صبر پیشه کنید
رهبر گفت: از فضایل دیگر ایشان صبر برای رسیدن به هدف نهایی بود. برای برخی از افراد مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به وجود می آید که در برابر این مشکلات صبر کمی دارند؛ این امر یا به دلیل مسایل و مشکلات موجود در جامعه است یا به دلیل تغذیه نادرست یا ایمان ضعیف است. همه این علل می تواند سبب کاهش صبر و بردباری باشد.
استمرار عبادت در بدترین شرایط
وی عدم ترک عبادت توسط حضرت زینب س در بدترین شرایط را الگوی برای همگان دانست و عنوان کرد: پس از شب عاشورا ایشان به اسارت رفتند، اما در طول همه این روزها عبادتشان ترک نشد؛ این در حالی است که برخی از ما مقداری که خسته هستیم در خواندن نماز و عبادت سستی می کنیم. اگر بحث نماز شب را جدا کنیم، نماز جزو واجبات اولیه ماست که استمرار عبادت در همه حال توسط حضرت زینب س می تواند درسی برای همگان باشد.
در سخنوری، بلاغت و فصاحت بی نظیر
نماینده ادوار مجلس به سخنوری به عنوان دیگر ویژگی حضرت زینب س اشاره و خاطرنشان کرد: حضرت زینب س خطبه آتشینی در کوفه و شام خواندند و همگان می دانند که یزید و یزیدیان را رسوا کردند. بلاغت و فصاحت ایشان به گونه ای بود که وقتی یزید خطبه ایشان را شنید، گفت: گویا صدای علی(ع) را می شنوم . این نکته بسیار مهم است که با همه فشارهایی که در طول عمر به حضرت زینب س وارد شد، سخنوری ایشان مشابه سخنوری امیرالمومنین علی(ع) بود.
وی در مورد علم حضرت زینب س به عنوان دیگر ویژگی ایشان، گفت: زمانی که حضرت زینب س صحبت کردند و خطبه ای را ایراد نمودند، نقل شده که امام سجاد(ع) فرمودند: الحمدالله تو دانشمند و عالمه ای بدون معلم هستی این مساله نشان دهنده ظرفیت وجودی حضرت زینب س است و در حقیقت به تعبیری امام سجاد(ع) معتقدند که حضرت زینب س علم لدنی داشتند، ولی ذات و گوهر وجودی ایشان در جهت جذب علم، دین و معنویت بسیار قابل بود و تلاش و توانایی در این امر داشتند.
حضرت زینب س عصمت و مقامات معنوی فوق العاده ای داشتند
این فعال زنان گذشت و عصمت را از دیگر خصیصه های حضرت زینب س دانست و اظهار کرد: دو تن از فرزندان عزیز حضرت زینب س در راه امام حسین(ع) به شهادت رسیدند و این نشان دهنده گذشت حضرت از عزیزان خویش می باشد، گذشتی که مثال زدنی است. حضرت زینب س عصمت و مقامات معنوی فوق العاده ای داشتند حتی به نقلی آمده که تحت عنوان نایبه زهرا س معروف شدند و این امر نشان می دهد که از مادر و پدرشان نه تنها بلاغت، زهد، عبادت، فضیلت و شجاعت به ارمغان گرفتند بلکه پاکی و عصمت هم در وجودشان داشتند.
وی به ولایتمداری حضرت زینب س اشاره و تصریح کرد: حمایتی که حضرت زینب س از امام حسین(ع) داشتند تنها حمایت یک خواهر از برادر نبود بلکه نقش حضرت زینب س در واقعه کربلا به عنوان یک پیام آور و حامی ولایت، نقش بسیار مهمی بوده است.
حمایت از ولایت در شرایط سیاسی و اجتماعی کنونی جامعه وظیفه شرعی و اجتماعی ماست
رهبر افزود: حمایت از ولایت در شرایط سیاسی و اجتماعی کنونی جامعه یک وظیفه شرعی و اجتماعی ماست. این حمایت نسبت به مسایل بین الملل به یک گونه و نسبت به مسایل داخلی به گونه ای دیگری خود را نشان می دهد. در هر صورت اصل حمایت از ولایت فقیه زمان، کاری بود که حضرت زینب س انجام دادند و این امر الگویی برای همگان است.
ویژگی های شخصیتی حضرت زینب س مقداری به فراموشی سپرده شده است
رهبر در پاسخ به اینکه تاکنون چه میزان توانستیم از خصیصه ها و ویژگی های حضرت زینب س الگوبرداری کنیم؟ گفت: نمی خواهم بگویم که در این زمینه تلاشی نداشتیم، پیام آوری، نقش و شخصیت حضرت زینب س برای زنان جامعه از ابتدای انقلاب و هنگامه جنگ، بسیار سازنده و الگویی موثر و مهم بود، ولی امروز مقداری به فراموشی سپرده شده است. البته در حال حاضر همسران شهدای مدافع حرم براساس الگوبرداری از حضرت زینب س گام برمی دارند که مراکز فرهنگی و رسانه ها و شبکه های حقیقی و مجازی باید روی این مساله بیشتر کار کنند تا این نقش پر رنگ تر و این الگوپذیری بهتر صورت گیرد.
لاله افتخاری: در زندگی شخصی، اجتماعی و سیاسی حضرت زینب س را الگوی خود قرار دهید
لاله افتخاری در گفت وگو با شفقنا اظهار کرد: مهم ترین رسالت یک زن مسلمان بصیرت داشتن، بصیرت بخشی و همچنین شجاعت و ولایتمداری و موقعیت شناسی است. اینکه زنان از خود بصیرت داشته باشند و کسانی که صاحب بصیرت هستند به دیگران بصیرت دهند و موقعیت شناس باشند و به هنگام حرکت کنند، از ویژگی هایی است که هر فردی باید در وجود خود پرورش دهد.
این فعال زنان گفت: ولایتمداری، بصیرت بخشی، بصیرت داشتن، روشنگری، حرکت به هنگام و دفاع از اسلام و ولایت، زن و مرد نمی شناسد.
امروز بانوان رسالت مهمی را بر دوش دارند
نماینده دوره نهم مجلس شورای اسلامی حفظ حجاب و مدافع امر ولی حضرت زینب س در شرایط اضطرار و سخت را الگویی برای دختران و زنان جامعه ما دانست و تصریح کرد: امروز بانوان رسالت مهمی را بر دوش دارند که مهمترین آن حفظ حجابی است که مهمترین پیام حضرت به زنان است و این باید برای دختران و زنان جامعه ما دغدغه باشد که دامان و حجاب خود را از نگاه نامحرم محفوظ بدارند، همچنین مدافع ولی بودن در هر شرایط از دیگر درس‌هایی است که زنان و دختران باید از آن حضرت الگو بگیرند.
زنان و دختران زنیبی وار تفکر کنند
افتخاری در پایان گفت: زنان و دختران ما زنیبی وار تفکر و در زندگی شخصی و اجتماعی و حتی سیاسی خود حضرت زینب س را الگوی خود قرار دهند.
انتهای پیام
منبع: شفقنا