این نوشته را با موضوع 30 نكته كوتاه برای شناخت حضرت معصومه سلام الله علیها را می خوانید:
از آنجا كه سال ولادت حضرت رضا علیه السلام یعنی سال 148 هجری قمری و سال ولادت حضرت معصومه علیهاالسلام سال 173 و بین این دو ولادت بیست و پنج سال فاصله بود و از طرفی امام صادق علیه السلام ولادت چنان دختری را مژده داده بود، از این رو خاندان پیامبر بی‌صبرانه در انتظار طلوع خورشید وجود حضرت معصومه علیهاالسلام بودند.
هنگامی كه وی چشم به جهان گشود به راستی كه آن روز برای اهلبیت عصمت به خصوص امام هشتم و حضرت نجمه سلام الله علیها روز شادی و سرور وصف ناپذیر و از ایام الله بود زیرا اختری از آسمان ولایت و امامت طلوع كرده بود كه قلب ها را جلا و شفا می‌داد و چشم‌ها را روشن میكرد و به كانون مقدس اهلبیت علیهم السلام گرمی و صفا میبخشید.
در این مطلب به برخی از ویژگی ها و خصایص وجودی این بانوی بزرگوار اشاره می شود تا اندكی با شخصیت و سیره ایشان آشنا شویم:
1- گران سنگی حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام
به گفته محدث بزرگ حاج شیخ عباس قمی و نویسنده كتاب قاموس الرجال در میان فرزندان امام موسی بن جعفر علیهالسلام بعد از امام رضا علیهالسلام حضرت معصومه علیهاالسلام برترین و گران‌سنگ‌ترین آنها به شمار میآید.
2- موقعیت معنوی
امام رضا علیهالسلام در زیارتنامه حضرت معصومه علیهاالسلام در بزرگداشت و تجلیل آن حضرت او را دارای منزلت رفیع در نزد خداوند میخوانند و خواستار شفاعت خود، توسط آن حضرت در درگاه خداوندی میشوند.
3- فقاهت
روزی گروهی از شیعیان به قصد دیدار امام موسی بن جعفر علیهالسلام و پرسش سوالات خود به مدینه آمدند ولی امام در مدینه حضور نداشتند. از این رو، سوالات خود را مكتوب به خانواده آن حضرت تحویل دادند تا در سفر بعدی، پاسخ آنها را از امام بگیرند. حضرت معصومه علیهاالسلام خود پاسخ پرسش ها را نوشته به آنها داد. این گروه، در بین راه با امام موسی بن جعفر برخورد كردند و پاسخ ها را به امام ارایه كردند. امام ضمن تایید پاسخها ابراز خوشحالی كردند.
4- اهل حدیث (محدث)
در تاریخ اسلام به بانوان با فضیلت و صاحب حدیثی برمیخوریم كه نام خود را در زمره محدثان ثبت كردهاند. حضرت معصومه علیهاالسلام یكی از زنان بزرگ اهل بیت در این زمینه است.
5- تولد و وفات
حضرت معصومه علیهاالسلام در روز یكم ذوالقعده سال 173 هجری قمری در شهر مدینه تولد یافت و پس از 28 سال زندگی پر بركت در جریان سفر به خراسان و دیدار با برادر بزرگوارشان امام رضا علیهالسلام در شهر ساوه بیمار شد و سرانجام در روز دهم ربیعالثانی سال 201 هجری قمری در شهر قم به جوار حق تعالی شتافت.
6- پدر و مادر
پدر گرامی حضرت معصومه علیهاالسلام امام هفتم شیعیان جهان امام موسی بن جعفر علیهالسلام و مادر مكرمهشان نجمه خاتون از بانوان با فضیلت و اهل تقوا و مادر امام رضا علیهالسلام است.
امام رضا علیهالسلام كه در زیارتنامه حضرت معصومه علیهاالسلام در بزرگداشت و تجلیل آن حضرت او را دارای منزلت رفیع در نزد خداوند میخوانند و خواستار شفاعت خود، توسط آن حضرت در درگاه خداوندی میشوند.
7- زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام
از امام رضا علیهالسلام نقل شده كسی كه حضرت معصومه علیهاالسلام را با آگاهی به حق وی زیارت كند، شایسته بهشت میشود.
شاید یكی از حقوق و انتظارات آن حضرت به عنوان پیامدار دین و معنویت از زائران خود، تلاش آنها جهت تدارک یک سفر معنوی و كوشش برای قرب بیشتر به آن حضرت از طریق كوشش برای اصلاح خویشتن و تقویت كمالات معنوی در خود باشد.
8- تنها برادر تنی
امام رضا علیهالسلام تنها برادر تنی حضرت معصومه علیهاالسلام است. مادر آن بزرگواران نجمه خاتون است. آنها تنها فرزندان این بانوی مكرم هستند. حضرت معصومه علیهاالسلام 25 سال بعد از تولد برادر گرامیش پا به عرصه وجود گذاشتند.
9- مسافرت
حضرت معصومه علیهاالسلام به منظور دیدار برادر خود امام رضا علیهالسلام با كاروانی متشكل از پنج تن از برادران و تعدادی برادرزادگان و گروهی دیگر، راهی خراسان شدند. در بین راه در شهر ساوه، آن حضرت بیمار شد. پس از آگاهی اهالی قم از ورود كاروان حضرت معصومه علیهاالسلام به ساوه، گروهی از آنان به این شهر آمدند و حضرت را با احترام به شهر قم بردند.
10- محراب عبادت
هم اكنون محراب عبادت حضرت معصومه علیهاالسلام در زمان اقامت 17 روزهاش در شهر قم، به نام بیتالنور موجود است و زیارتگاه مردم و دوستان آن حضرت است.
11- رحلت
حضرت معصومه علیهاالسلام در جریان سفر به خراسان و دیدار با برادر خود امام رضا علیهالسلام در شهر ساوه مریض شدند. آن گاه به اتفاق نمایندگان اعزامی اهالی قم، وارد این شهر شدند و مورد استقبال گرم مردم این دیار قرار گرفتند. سرانجام پس از 17 روز بیماری در سن 28 سالگی به جوار رحمت ایزدی نایل آمدند. در تاریخ اسلام به بانوان با فضیلت و صاحب حدیثی برمیخوریم كه نام خود را در زمره محدثان ثبت كردهاند. حضرت معصومه علیهاالسلام یكی از زنان بزرگ اهل بیت در این زمینه است.
12- تشییع جنازه
پس از اعلام خبر رحلت حضرت معصومه علیهاالسلام مردم قم با تجلیل فراوان پیكر پاكش را تشییع كردند و در محل فعلی حرم، كه آن روز در خارج شهر بود و به موسی بن خزرج تعلق داشت با احترام زایدالوصفی دفن كردند.
13- كرامات
تاكنون كرامات زیادی نصیب كسانی كه حضرت معصومه علیهاالسلام را به شفاعت و توسل به درگاه خدا بردهاند، شده است. و به احترام آن حضرت خداوند خواستههای آنها را اجابت كرده است.
14- زیارتنامه
حضرت معصومه در میان امامزاده ها، از امامزاده های نادری است كه برایش زیارتنامه مخصوص از جانب امام معصوم علیهالسلام نقل و به مقام شامخ آن حضرت اشاره شده است.
15- محل اقامت
میزبان حضرت معصومه علیهاالسلام در مدت 17 روز اقامت و زندگی آن حضرت در شهر قم، موسی بن خزرج، پس از رحلت حضرت معصومه علیهاالسلام، محراب عبادت آن بزرگوار را به همان حالت باقی گذاشت و خانه مسكونی خویش را به احترام حضرتش به مسجد تبدیل كرد.
16- لقب
لقب معصومه از جانب حضرت امام رضا علیهالسلام به دلیل مراتب تقوی و پرهیزگاری ـ تنها به فاطمه معصومه علیهاالسلام در میان دختران حضرت امام موسی بن جعفر علیهالسلام ـ اعطا شد؛ بانویی كه در اقتدا به پدر بزرگوارش، بسیاری از ساعات زندگیاش، به عبادت و راز و نیاز با خدا سپری شد.
17- ثواب زیارت
در روایات چندی از قول ائمه اطهار علیهالسلام؛ حضرت امام صادق علیهالسلام، امام رضا علیهالسلام و امام جواد علیهالسلام بر زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام تصریح شده است و در روایتی زائر آن حضرت را در صورت معرفت حق او، سزاوار بهشت میداند.
18- حرم و بقعه
پس از رحلت و خاكسپاری حضرت معصومه علیهاالسلام، میزبان آن حضرت، موسی بن خزرج سایبانی از حصیر بر روی قبر ایشان نصب كرد كه به مدت 100 سال این سایبان وجود داشت. پس از آن دختر امام جواد علیهالسلام، قبهای آجری بر روی آن ساخت. در سال 529 هجری قمری، شاه بیگدر، قبهای مجلل با كاشی كاری نفیس بر فراز آن ساخت. تا اینكه در سال 925 هجری قمری توسط شاه اسماعیل، بقعه كنونی بنا شد.
19- تحول شهر قم پس از ورود
شهر قم در اواخر قرن اول، با ورود تعدادی از شیعیان كوفه بتدریج مذهب شیعه را پذیرفت و به عنوان یك شهر شیعی معروف شد. ولی با ورود حضرت معصومه علیهاالسلام به قم، فصل نوینی در اهمیت این شهر در گسترش اسلام و مذهب شیعه گشوده شد. پس از رحلت و خاكسپاری حضرت معصومه علیهاالسلام، میزبان آن حضرت، موسی بن خزرج سایبانی از حصیر بر روی قبر ایشان نصب كرد كه به مدت 100 سال این سایبان وجود داشت.
20- تحول حوزه علمیه قم پس از ورود
از اوایل قرن دوم شهر قم، محلی برای پاسخگویی به مسایل فقهی شیعه و مامنی برای علویان، راویان، محدثان و فقهای شیعه بوده است. با ورود حضرت معصومه علیهاالسلام به این شهر، و قرار گرفتن مدفن آن بزرگوار در آن، زمینه گسترش بیشتر فرهنگ تشیع و فقه آل محمد (ص) پدید آمد و بدنبال آن حوزه علمی ـ فقهی قم توسعه یافت و مركزی برای نشر و اشاعه اسلام و مكتب شیعه شد.
21- كلام نور
رهبر معظم انقلاب فرمود: حضرت معصومه علیهاالسلام مقام بزرگی دارد، خیلی باید از ایشان بهره گیریم. نسبت به ایشان قصور داشتهایم باید به آن حضرت بیشتر توسل جوییم و بخواهیم عنایت بیشتری به ما داشته باشند.
22- گلی باشكوه از گلستان نبوت و امامت
او چون كوثری در كویر، خط سبز سعادت و رستگاری ترسیم كرده و چون روحی در پیكر سرزمین مقدس قم حلول كرده و دلهای عاشق را از گوشه و كنار به سمت این شهر كشانده است از قدم او قم عزیمت یافته و از وجود او لحظه به لحظه بر شرافت قم افزوده میشود.
قم گشته از شرافت معصومه با صفا چون روضه بهشت برین گشته پرضیا
شاهان به درگهش همه آورده التجا بیشك كه میرود به بهشت از ره عطا
23- هجرت
به شوق دیدار نور تابان دیار طوس رهسپار سفر شد، رنج ها برد و سختی ها كشید تا اینكه پس از روزها و هفته‌ها به دیار ساوه رسید. سفری بدین دور و درازی و با مشكلات فراوان بر گلی كه در حسرت دیدار نور قد خمیده، بسیار سخت است. حضرت بیمار شده از مقدار مسافت تا مامن آل طه پرسید گفت: ده فرسخ. فرمود: مرا به قم ببرید زیرا از پدرم شنیدم كه فرمود قم مركز شیعیان ما است پس كاروان به طرف قم در حركت شد.
24- میهمانی با عظمت
چون كاروان دیدار نور به نزدیكی های شهر قم رسید، آل سعد همگی برای استقبال به پیشواز آن بانوی با كرامت رفتند در آن میان موسی بن خزرج زمام اشتر حضرت را گرفت و به طرف خانهاش آورد و در منزل خود با كمال افتخار از آن بانو پذیرایی كرد.
25- عبادتی خالصانه
بعد از سكنی گزیدن حضرت معصومه در شهر قم تا وفات آن حضرت 17 روز طول كشید در این مدت، بسیار آزرده خاطر بود، آرزوی دیدار پدر و برادر در دلش بود از هجر پدر و فراق برادر میگریست و غمین بود.
به انتظار پدر روز و شب به سر بردم ولی دریغ نشد تا گل رخش بویم
سپس به هجر برادر، فلك دچارم كرد گشود باب فراق دگر زكین سویم
در سرای موسی بن خزرج عبادتگاهی تهیه كرد، دایم در حال ذكر و نماز و راز و نیاز با خدای خویش بود و بیتالاحزانی به نام بیتالنور چون جدهاش زهرای اطهر تاسیس كرد، تا سرانجام به ندای رب لبیك گفت.
26- دختر پیامبر
در زیارت نامه حضرت معصومه كه بوسیله امام رضا علیهالسلام نقل شده عنوان شده است ای دختر رسول خدا، ای دختر فاطمه و خدیجه و…
این تعابیر در مورد حضرت معصومه آنهم از زبان امامی معصوم فقط بیانگر شرافت خانوادگی نیست بلكه علاوه بر آن اشاره به مقامات عالی و ملكوتی و معنوی حضرت دارد و نشانگر عظمت روحی و اینكه او نه تنها با رسول خدا نسبت خانوادگی دارد بلكه از نظر معنوی نیز دختر اوست.
27- مقام عصمت حضرت معصومه علیهاالسلام
امام رضا علیهالسلام فرمودند: كسی كه حضرت معصومه را در قم زیارت كند مانند آن است كه مرا زیارت كرده است. امام ثواب زیارت خویش را با زیارت حضرت معصومه در یك حد و اندازه میداند و نیز اینكه نام مبارك حضرت، فاطمه كبری بوده و امام او را ملقب به صفت معصومه كرده است و این مطالب نشانگر اوج عظمت روحی و معصومیت حضرت فاطمه كبری است.
28 – ارزش زن
با مطالعه سرگذشت بانوانی بزرگوار چون حضرت زهرا علیهاالسلام، زینب كبری و حضرت معصومه به این نكته دست مییابیم كه در اسلام به مقام و منزلت زن ارزش گذاشته و در طی نمودن پلههای ترقی از حیث علم و تقوی تفاوتی میان زن و مرد قایل نشده است. همین درجات عالی تقوی و علم در وجود این بانوان بزرگوار بازگوكننده و تایید كننده آن است.
29 – شواهد عصمت فاطمه معصومه علیهاالسلام
براساس روایتی كه از امام رضا علیهالسلام نقل شده، امام خواهر خود را معصومه خطاب كرده است و می‌دانیم امام هرگز در مورد شخصی مبالغه نمیكند. بنابراین این تعبیر بر عصمت آن حضرت دلالت دارد. شفاعت گستردهای كه همه شیعیان اهل بیت را در بر میگیرد؛ قداست شهر قم به احترام آن حضرت؛ صدور زیارت نامه آن حضرت از سوی معصوم؛ پیشگویی امام صادق علیهالسلام از تشریف فرمایی آن حضرت به قم؛ و تشییع این بانو به دست امام رضا علیهالسلام و امام جواد علیهالسلام، از دیگر شواهد عصمت و عظمت آن بانوی والا مقام به شمار میآید.
بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلام است كه در قرآن كریم از آن به مقام محمود تعبیر شده است. در این میان، دو تن از بانوان خاندان رسالت هم شفاعت گستردهای دارند؛ حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام.
30 – مقام علمی حضرت معصومه علیهاالسلام
حضرت معصومه علیهاالسلام، در خاندانی رشد یافت كه سرچشمه علم و تقوا و فضیلت‌های اخلاقی بودند. پس از آنكه پدر بزرگوار آن بانوی گرامی به شهادت رسید، فرزند ارجمند آن امام، یعنی امام رضا علیهالسلام عهده دار امر تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و در اثر توجهات فراوان آن حضرت، هر یك از فرزندان امام كاظم علیهالسلام به مقام والایی رسیدند.
در میان فرزندان پیشوای هفتم، بعد از امام رضا علیهالسلام، حضرت معصومه علیهاالسلام از نظر علمی و اخلاقی والا مقامترین آنان است. این حقیقت، از اسامی، لقبها و توصیف هایی كه پیشوایان معصوم از وی كردهاند، آشكار میشود.
با توجه به این حقیقت كه میان تهذیب نفس و طی مدارج اخلاقی و عرفانی و رسیدن علوم اصیل الهی و حكمت ارتباط جدانشدنی وجود دارد، میتوان به رتبه و مقام علمی وصف ناشدنی حضرت معصومه علیهاالسلام پی برد و به این نكته رسید كه ایشان نیز چون حضرت زینب علیهاالسلام عالمه غیر معلمه بوده است.
* برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی تبیان
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی
