از جمله بیانات تقریر شده حضرت آیت الله جوادی آملی زید عزّه با موضوع مهمترین توصیه امام باقر علیه‌السّلام:
تفسیر قبل از استخاره
وجود مبارک امام باقر علیه‌السّلام فرمود: عقاید و اخلاق و اعمال خود را قبل از استخاره، تفسیر کنید. ما گاهی بین دو کار مخیر یا مرددیم. نمی دانیم کدام حق است، کدام باطل؛ کدام خیر است، کدام شر؛ کدام حسن است، کدام قبیح؛ کدام سعادت بار است، کدام شقاوت آور. ایشان فرمود: شما عقایدتان، اوصاف‌تان، اخلاق‌تان، اعمال‌تان و اقوال‌تان را چه آنها که متعارض دارد و چه آنها که متعارض ندارد؛ همه این امور را بر قرآن کریم عرضه کنید؛ اهل تفسیر باشید، نه استخاره!
اقسام استخاره
خیلی به ما دستور استخاره ندادند. استخاره کردن دو قسم است؛ یکی دعای مخصوص استخاره است که آن واقعا اول و آخرش نور و در دعای سی و سوم صحیفه سجادیه موجود است. هر کس تصمیم بگیرد کاری انجام بدهد که ولو به حسب ظاهر خیر است در عین حال باید خیرش را از خدا بخواهد و همین طور وارد کار نشود! این یک دستور اکید اسلامی و جزو سنن ماست و بسیار کار خوبی است. این دعای استخاره، یعنی طَلَبُ الخِیر است. یعنی خدایا! من این کار را که به حسب ظاهر دارای مصلحت است؛ انجام می‌دهم. اما من که از عواقبش خبر ندارم، تو خیر مرا در این کار قرار بده. این استخاره، یعنی طَلَبُ الخِیر. اما آن استخاره که انسان قبل از اینکه فکر بکند، قبل از اینکه مشورت بکند، قبل از اینکه ارزیابی بکند؛ فورا به قرآن تفأل بزند، این کار را خیلی به ما دستور ندادند؛ البته در موقع حیرت که انسان واقعا متحیر شد آن مسئله دیگری است. بنابراین:
اولاً: آن دعای استخاره فراموشمان نشود.
ثانیاً: در هر کاری فکر تدبر و مشورت و ارزیابی و تعقل مقدم باشد.
ثالثاً : اگر واقعا متحیر شدیم و نمی دانیم کدام کار برای ما صحیح است و کدام کار ناروا، آن وقت استخاره می‌کنیم.
عرضه آرا و اندیشه‌ها بر قرآن کریم
اما وجود مبارک امام باقر علیه‌السّلام فرمود: مهم تر از استخاره، «تفسیر» است. شما تمام کارهایتان را بر قرآن عرضه کنید؛ چه این آرا و اندیشه ها متضارب و متعارض و متنافی و مختلف باشد، چه اندیشه واحدی باشد شما این اندیشه را بر قرآن عرضه کنید، ببینید آیا معارف قرآنی و معانی قرآنی آن را امضا و تایید می کند؟ بنابراین برای امثال ما که در حوزه و دانشگاه به سر می‌بریم، آشنایی با یک دوره از تفسیر قرآن کریم لازم است. حالا یک وقت کسی مانند علامه طباطبایی رضوان الله علیه می‌شود که البته وی جزو نوادر است. ولی این که خطوط کلی قرآن را بفهمیم، ترجمه‌اش را بفهمیم گزیده تفسیر را بفهمیم، این کار خیلی سخت نیست.
این بحث‌ها به فقیه و اصولی اختصاص ندارد
این که وجود مبارک امام باقر علیه‌السّلام فرمود: خودتان را با قرآن بسنجید؛ یعنی آن بحث تنها مخصوص فقیه و اصولی نیست، مخصوص روایات متعارض یا روایت بی معارض نیست! جمیع عقاید و شئون را، اخلاق و اوصاف و افعال را باید بر قران کریم عرضه کرد.
وصیت امام باقر به امام صادق علیهماالسّلام
برای شهادت امام باقر علیه‌السّلام جامه مشکی پوشیدن خوب است، عزاداری خوب است، گریه کردن خوب است و ثواب دارد اما ما باید به اصل فرمایش حضرت عمل کنیم. فرمود: خودتان را، چه در مسائل فردی، چه در مسائل جمعی بر قرآن عرضه کنید و با قرآن بسنجید. این از آن وصایای برجسته وجود مبارک امام باقر علیه‌السّلام است. ما باید در دوران کنونی این فکر را زنده نگه داریم. امام صادق علیه‌السّلام اولین شخصیتی بود که این فکر و روش را احیا کرد. به دستور امام صادق علیه‌السّلام آن اتاق مخصوص امام باقر علیه‌السّلام را هر شب با چراغ روشن می کردند.
امام صادق علیه‌السّلام تا زمانی که شهید شد نگذاشت آن اتاق تاریک بماند. این یک نماد است وگرنه اتاقی که در آن کسی نیست؛ چه روشن، چه تاریک؛ چه اثری دارد؟! امام در واقع می‌فرماید این فکر باید همیشه روشن باشد. خانه‌ای را که در آن وجود مبارک امام باقر علیه‌السّلام بود، تا من زنده‌ام، باید روشن نگه دارم.
یعنی این فکر را، این طرح را، این رهنمود را، این ارائه طریق را همیشه زنده نگه دارید. امام باقر علیه‌السّلام به وجود مبارک امام صادق علیه‌السّلام دستور داد و فرمود: اُوقِف لِی مِن مالِی کَذا و کَذا (۱)؛ از مال من فلان مبلغ را برگیر و وقف بکن. برای اینکه برای من به مدت ۱۰ سال در منا روضه‌خوانی و عزاداری کنند. فرمود: مردم (شیعه و سنی) از راه‌های دور در منا جمع می شوند. در مکه هر کس مشغول اعمال خودش و به فکر رفتن به عرفات و مشعر و مناست؛ آن دلهره‌ای که دارد، او را آرام نمی‌گذارد. اما وقتی که این دلهره و اضطراب رفع شد و حجاج آمدند به عرفات و مشعر و منا و رمی جمره و حلق کردند و از لباس احرام به در آمدند، به فراغتی می رسند. فرمود: ۱۰ سال در منا برای من ندبه کنند. این نه برای آن است که اینها جمع بشوند آنجا و اشک بریزند! خب بسیاری از آنها غیر شیعه بودند. شیعه در آنجا مثل الان در اقلیت بود. فرمود: آن سخنران می‌رود، می گوید: امام باقر علیه‌السّلام درباره فلان آیه چنین فرمود، درباره فلان حدیث چنین فرمود، درباره فلان مطلب کلامی چنین فرمود، درباره فلان مطلب فقهی چنین فرمود. نام مرا در منا زنده نگه دارید. خب، ما نیز که شیعیان آنهاییم باید این نام و این مرام را حفظ کنیم.
پی‌نوشت:
۱ – الکافی، ج ۵، ص ۱۱۷
