فناء فی الله

در مجله فرهنگی دینی ثاقب فناء فی الله را در حدیثی از پیامبر أعظم صلوات الله علیه می خوانید:

عن النّبی صلّی الله علیه و آله و سلّم :

حبِّبوا الله إلی عبادِه یُحِبُّکُمُ الله [۱]

خدا را نزد بندگانش محبوب سازید تا خداوند شما را دوست داشته باشد.

نکته‌ای که در این روایت نورانی وجود دارد این است که نشانه محبوبیت انسان نزد خدا این است که انسان صبغه الهی پیدا کند و در این رابطه اشاره کردیم به حدیث معروف قُرب نوافل که در این روایت آمده است : و إنّهُ لَیَتَقَرَّبُ إلیَّ بالنّافلة حتّی أحِبّهُ فَإذا أحبَبتَهُ کُنتُ سَمعَهُ الّذي یَسمَعُ بِه و بَصَرَهُ الّذي یُبصِرُ بِه و لِسانَهُ الّذي یَنطِقُ بِه و یَدَهُ الّذي یَبطِشُ بِها إن دعاني أجِبتُهُ و إن سَألَني أعطَیتُهُ[۲]
معنای این جمله چیست؟ یعنی چه که خداوند حواس و اعضای انسان می‌شود؟ به نظر می‌رسد که معنای این جمله این است که انسان در اثر تقرّب و نزدیکی به خدا ، اراده اش در اراده خدا فانی می‌گردد، یعنی در واقع چشم به اراده انسان نمی‌بیند به اراده خدا می‌بیند ، هرچه من می‌خواهم نمی‌بیند بلکه هرچه خدا می‌خواهد می بیند. گوش هرچه من می‌خواهم نمی‎‌شنود بلکه هرچه خدا می خواهد می شنود.
به عبارت دیگر ، همه حرکات و سکنات هماهنگ با اراده الهی می شود. می‌توان گفت: اینها از باب مثال است و لذا در برخی روایات داریم: وعقله الّذي یعقل به یعنی انسان آن جوری فکر می‌کند که خدا می‌خواهد. وقتی انسان به این مقام رسید، تعبیر به “ فناء فی الله” می‌کنند.
یک معنای صحیحی که روایت برای فناء فی الله می‌شود این است که انسان شهوت ، هوس و غضب به طور مطلق در وجودش می میرد و نشانه اینکه انسان به این مقام رسیده است در ذیل روایت آمده: إن دَعاني أجِبتُهُ و إن سَألَني أعطَیتُهُ وقتی دعا می‌کند به اجابت می‌رسد ؛ یعنی انسان مستجاب الدّعوة می‌شود.

پی نوشت ها:

[۱] المعجم الکبیر، طبرانی، ج۸، ص۹۱.
[۲] الکافی، شیخ کلینی، ج۲، ص۳۲۵، ح۷.