عامل باروری معرفت و افزایش عقل

در اینجا به بررسی موضوع عامل باروری معرفت و افزایش عقل می پردازیم:

امام حسین علیه السلام فرمودند:
دِراسَةُ العِلمِ لِقاحُ المَعرِفَةِ وَ طولُ التَّجارِبِ زِیادَةٌ فِی العَقلِ؛
بحث و بررسی علم، موجب باروری معرفت و تجربه های طولانی مایه‌ی افزایش عقل است.*

شرح حدیث:

از شیوه های بارور کردن علم و دانش، «مباحثه» است.
وقتی مسائل علمی مورد بحث و بررسی و گفتگو قرار می‌گیرد، هم نقاط تاریک و مبهم آن روشن تر می‌شود، هم در ذهن و اندیشه مخاطب ماندگار می‌گردد.
از راه های مفیدتر کردن آموزش‌ها و مطالعات، آن است که دانسته‌ها و آموخته‌ها و مطالب خوانده شده را با دیگران به بحث ‌بگذاریم و نقد و بررسی کنیم؛ چیزی که در این حدیث، از آن به «دراسة» تعبیر شده است.
این سبب باروری معرفت می شود و بدون آن، آموخته‌ها یا از یاد می‌رود، یا خام و ناپخته باقی می‌ماند. نکته‌ی دیگر این حدیث، «تجربه» است.
در حکمت‌ها آمده است که تجربه بالاتر از علم است.
بعضی گفته اند افراد عاقل و هوشیار از تجربیات دیگران استفاده می‌کنند، ولی مردم مغرور می‌خواهند همه چیز را خودشان تجربه کنند.(یحیی برقعی، چکیده ی اندیشه ها، ج۲، ص۲۸۳.)
عمل به تجربه و بهره گیری از تجربه های دیگران، آن هم تجربه‌های طولانی و دراز مدت، عقل آدمی را می‌افزاید و به معنای بهره بردن از ثمره ی زندگی و عمر دیگران است و سعدی چه زیبا سروده است:

مرد خردمند هنرپیشه را عمر دو بایست در این روزگار
تا به یکی تجربه آموختن در دگری تجربه بستن به کار

معرفت و شناخت خود را با بحث و گفتگوی علمی با دیگران بارور سازیم و با بهره‌گیری از تجربه‌های دیگران، بر خرد خویش بیفزاییم.

* بحارالانوار، ج۷۵، ص ۱۲۸

برگرفته از : حکمت های حسینی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسین علیه السلام)، جواد محدثی