در اینجا به بررسی موضوع کوچک شمردن بدی در حدیثی از امام محمد باقر علیه السلام می پردازیم:
علل الشرائع : حدّثنا محمّد بن موسى المتوكّل ، قال : حدّثنا عليّ بن الحسين السعد آبادى ، عن أحمد بن أبى عبد اللَّه البرقى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن ابن أبى عمير ، عن عبد اللَّه بن الفضل ، عن خاله محمّد بن سليمان ، عن رجل ، عن محمّد بن عليّ[ عليهما السلام] – أنَّهُ قالَ لِمُحَمَّدِ بنِ مُسلِمٍ – :
يا مُحَمَّدَ بنَ مُسلِمٍ ! … [ولا تَستَصغِرَنَّ سَيِّئَةً][۱]تَعمَلُ بِها ، فَإِنَّكَ تَراها حينَ تَسوؤُكَ . [۲]
حضرت عبد العظيم عليه السلام – به سند خود – : امام باقر عليه السلام خطاب به محمّد بن مسلم فرمود : «اى محمّد بن مسلم! … هرگز كردار بد خود را كوچك مپندار؛ زيرا [در قيامت،] آن را ناخوشايند خواهى ديد» .
شرح حدیث
اين حكمت – كه در ادامه حديث پيشين ذكر شده – ، به اين آيه اشاره دارد:
(وَ مَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ .[۳]و هر كس هم‌وزن ذرّه‌اى بدى كند، [جزاى] آن را خواهد ديد) .
كسى كه باور داشته باشد كوچك‌ترين كارهاى بد خود را در قيامت خواهد ديد ، اين تصوير، موجب شرمسارى و ناراحتى او مى‌شود و قطعاً هيچ كار بدى را كوچك نمى‌پندارد . در اين باره نيز چند نكته، قابل ذكر است :
۱. كوچك شمردن گناه ، كوچك شمردن نافرمانى خداى سبحان و در واقع ، كوچك شمردن خداوندعزّ وجلّ است ، و بدين سان، گناهان كوچك، در صورتى كه در ديده گنهكار، كوچك شمرده شوند ، بزرگ مى‌گردند . در حديثى از امام على عليه السلام آمده است كه بزرگ‌ترين گناه نزد خداى سبحان ، گناهى است كه در نظر گنهكار، كوچك جلوه نمايد .[۴]
۲. كوچك شمردن گناه ، نشانه ناباورى و يا بى‌اعتنايى به كيفر اخروى آن است . از اين رو، سبب مى‌شود كه گنهكار به تدريج، به گناهان بزرگ مبتلا شود . در حديثى از امام رضا عليه السلام آمده است كه گناهان كوچك، راه‌هايى به سوى گناهان بزرگ اند و كسى كه از خداوند در گناهِ اندك نترسد ، در گناه زياد نيز ترسى نخواهد داشت .[۵]
۳. چه بسا گناهى كه كوچك شمرده مى‌شود ، موجب خشم خداى سبحان و زمينه‌ساز گرفتارى گنهكار به كيفر دائمى او مى‌گردد . در حديثى از امام على عليه السلام آمده كه : خداوند، خشم خود را در نافرمانى از او پنهان كرده است . بنا بر اين ، هرگز هيچ گناهى را كوچك مشمار ؛ زيرا چه بسا كه آن گناه، با خشم خدا همراه باشد و تو ندانى.[۶]
در حديثى ديگر، از امام صادق عليه السلام آمده كه : هر گاه قصد كار بدى كردى ، آن را انجام مده ؛ زيرا گاه ، خداوند، بنده را در حال ارتكاب گناهى مى‌بيند و مى‌فرمايد : «به عزّت و جلالم سوگند كه از اين پس، هرگز تو را نمى‌آمرزم».[۷]
بر اين اساس ، خردمندان، هيچ گناهى را كوچك نمى‌شمارند و تلاش مى‌كنند تا از همه گناهانِ كوچك و بزرگ دورى كنند ، و اگر در اثر فريب نفْس و شيطان، مرتكب گناهى شدند ، هيچ فرصتى را براى توبه و بازگشت به خداى سبحان، از دست نمى‌دهند.
پی نوشت ها:
[۱] عبارت داخل كروشه را به نقل از كتاب بحار الأنوار افزوده‌ايم .
[۲] علل الشرائع : ص ۵۹۹ ح ۴۹ ، بحار الأنوار : ج ۷۳ ص ۳۵۵ – ۳۵۶ ح ۶۵ . نيز ، ر . ك : همين كتاب : ح ۹۸ .
[۳] زلزال : آيه ۸ .
[۴] ميزان الحكمة : ج ۴ ص ۲۶۹ ح ۶۷۷۱ .
[۵] ميزان الحكمة : ، ج ۴ ص ۲۷۶ ح ۶۸۰۴ .
[۶] ميزان الحكمة : ج ۴ ص ۲۷۵ ح ۶۷۹۶ .
[۷] ميزان الحكمة : ج ۴ ص ۲۷۲ ح ۶۷۸۹ .
