فريب خوردن

در اینجا به بررسی موضوع فريب خوردن در کلام امام باقر(علیه السلام) می پردازیم:

حدیث

علل الشرائع : حدّثنا محمّد بن موسى المتوكّل ، قال : حدّثنا عليّ بن الحسين السعد آبادى ، عن أحمد بن أبى عبد اللَّه البرقى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن ابن أبى عمير ، عن عبد اللَّه بن الفضل ، عن خاله محمّد بن سليمان ، عن رجل ، عن محمّد بن عليّ [ عليهما السلام ]أنّه قال لمحمّد بن مسلم :يا مُحَمَّدَ بنَ مُسلمٍ! لا يَغُرَّنَّكَ النَّاسُ مِن نَفسِكَ ، فَإِنَّ الأَمرَ يَصِلُ إلَيكَ دونَهُم . [۱]

ترجمه‌

حضرت عبد العظيم عليه السلام – به سند خود – : امام باقر عليه السلام خطاب به محمّد بن مسلم فرمود : «مبادا مردم، تو را فريب دهند و از خود، غافل سازند ؛ زيرا [اگر فريفته شدى، ]زيان آن، متوجّه خودت خواهد شد ، نه آنها» .

شرح‌

در اين حديث ، فريفتگى، يكى از رذايل اخلاقى شمرده شده كه زيان آن، متوجّه شخص فريب خورده مى‌گردد ، و توصيه شده كه انسان بايد همواره هشيار باشد تا تسليم وسوسه‌هاى فريبكاران نشود . نكات قابل توجّه در شرح اين حديث، عبارت اند از :
۱ . حكمت ياد شده، ريشه در آياتى از قرآن كريم دارد ، مانند: (وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ ءَامَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنَا وَ لْنَحْمِلْ خَطَيَكُمْ وَ مَا هُم بِحَمِلِينَ مِنْ خَطَيَهُم مِّن شَىْ‌ءٍ إِنَّهُمْ لَكَذِبُونَ .[۲]كافران به مؤمنان گفتند : «شما از راه ما پيروى كنيد و گناهانتان به گردن ما»، و[لى ]چيزى از گناهانشان را به گردن نخواهند گرفت . آنان به يقين، دروغگو هستند) .

در آيه‌اى ديگر نيز اين معنا بدين سان بيان شده است:

(وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‌ وَ إِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى‌ حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَىْ‌ءٌ وَ لَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى‌ .[۳]هيچ گنهكارى، بار گناه ديگرى را بر دوش نمى‌كشد و اگر سنگين‌بارى، ديگرى را براى حمل گناه خود بخواند ، چيزى از آن برداشته نمى‌شود، هر چند از خويشان باشد)
در قيامت، فريبكاران جِن و انس، نه تنها گناه فريب خوردگان را به دوش نمى‌گيرند، بلكه آنها را سرزنش هم مى‌كنند كه چرا فريب خورده‌اند و از آنان پيروى كرده‌اند ، و از آنها اظهار برائت و بيزارى مى‌نمايند![۴]

۲ . عوامل متعدّدى مى‌توانند موجب مصونيت از وسوسه‌هاى شياطين انس و جن و فريب فريبكاران گردند ، از جمله : باور داشتن اين حقيقت كه هر كس مسئول كارهاى خويش است و در قيامت، هيچ‌كس بار گناه ديگرى را به دوش نخواهد گرفت .
در ادامه حديثى كه در متن آمد ، به نشانه‌هاى فريفتگى اشاره شده كه شرح آن در حكمت‌هاى بعدى خواهد آمد .
________________________________________
[۱]علل الشرائع : ص ۵۹۹ ح ۴۹ . نيز ، ر . ك : همين كتاب : ح ۹۸ .
[۲]عنكبوت : آيه ۱۲ .
[۳]فاطر : آيه ۱۸ .
[۴]ر . ك : ابراهيم: آيه ۲۲، سبأ : آيه ۳۱ – ۳۲، بقره : آيه ۱۶۷ – ۱۶۸ .