حکمت های رضوی – حقیقت ایمان
امام رضا علیه السلام فرمودند:
لا یَستَکمِلُ عَبدُ حَقیقَةَ الإیمانِ حَتّی تَکوُنَ فیه خِصالُ ثَلاثُ: التفَّقُّهُ فِی الدّینِ، وَ حُسنُ تَقدیرِ المَعیشَِهِ، و الصَّبُر عَلی الرزَّایا
هیچ بنده ای به مرتبه ی حقیقت ایمان نمی رسد، مگر این که این سه خصلت در او باشد: دین شناسی، تدبیر و برنامه ریزی نیکو در زندگی، و شکیبایی بر سختیها و ناملایمات. (تحف العقول، ص ۴۴۶)
شرح حدیث:
ایمان، مراتب و درجات دارد، هم همه ی افراد در یک سطح از ایمان نیستند، هم ایمانِ یک شخص همیشه در یک سطح باقی نیست و گاهی به علل و اسبابی کم یا زیاد می شود؛ از سطحی بودن به عمق می رسد و از متزلزل بودن به ثبات و استقرار می رسد.
سه خصلت در این حدیث بیان شده که از نشانه های ایمان حقیقی است:
یکی «تفقّه در دین»؛ یعنی رسیدن به شناختِ عمیق نسبت به دین(در عرصه ی عقاید، احکام و معارف دیگر).
دیگری برنامه ریزی نیکو برای زندگی و معیشت، از جهات مختلف، از جمله از نظر دخل و خرج و آینده نگری و استفاده ی از عمر و امکانات و فرصتها.
و سومی صبر و شکیب بر سختیها. در حدیث است که جایگاه صبر نسبت به ایمان، همچون سر نسبت به بدن است و همچنان که برای بدنِ بی سر، امکان حیات نیست، ایمان بدون صبر هم ثبات و دوامی نخواهد داشت(۱). خداوند هم به صابران، بشارت داده است و بندگان صالح و برخی پیامبران را به خاطر صبر و شکیبایی شان ستایش کرده است.
این سه مسأله ی یاد شده که نشان حقیقت ایمان است، یکی به اصل دین شناسی مربوط می شود، یکی به برنامه ریزی و مدیریت در امور معاش، یکی هم به مقاومت و ایستادگی در برابر مشکلات و بلاها. بکوشیم در زندگی انسانهایی دیندار باشیم که صبر و دوراندیشی را سرلوحه کار خود قرار دهیم.
پی نوشت:
۱. امام صادق علیه السلام می فرماید: الصبر من الایمان بمنزلة الرأس من الجسد…، ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص ۸۷.
منبع: حکمت های رضوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام رضا علیه السّلام)، جواد محدثی
